تعریف عرضه پول: انواع و چگونگی تأثیر آن بر اقتصاد

عرضه پول (Money Supply) مجموع کل ارز و سایر دارایی‌های نقدی در اقتصاد یک کشور است. عرضه پول شامل تمام وجوه نقد در گردش و تمام سپرده‌های بانکی است که صاحب حساب می‌تواند به راحتی آن‌ها را به پول نقد تبدیل کند.

دولت‌ها ارز کاغذی و سکه را از طریق بانک‌های مرکزی یا خزانه‌های خود یا ترکیبی از هر دو منتشر می‌کنند. به منظور پایدار نگه داشتن اقتصاد، تنظیم‌کننده‌های بانکی از طریق تغییر سیاست‌ها و تصمیمات نظارتی، عرضه پول موجود را افزایش یا کاهش می‌دهند.

درک مفهوم عرضه پول

در ایالات متحده، فدرال رزرو نهاد سیاست‌گذاری است که عرضه پول را تنظیم می‌کند و در ایران این وظیفه بر عهده بانک مرکزی است.

اقتصاددانان، Money Supply را در طول زمان دنبال می‌کنند تا تعیین کنند که آیا پول بیش از حد در جریان است که می‌تواند منجر به تورم شود، یا پول بسیار کمی که می‌تواند باعث کاهش تورم شود.

بانک‌های مرکزی هر کشور اغلب چندین سلاح برای استفاده برای حفظ رشد اقتصادی در سطح معقولی دارد.

• این نهادها (در اینجا فدرال رزرو) نرخ‌های بهره را با تعیین نرخ‌های کلیدی که برای وام‌های یک‌شبه پول دولتی از بانک‌های کشور دریافت می‌کند، کنترل می‌کند. نرخ تمام وام‌های دیگر از آن نرخ‌های وام‌دهی فدرال به دست می‌آید.
• با تغییر مقدار پولی که برای وام‌دهی به مشاغل و مصرف‌کنندگان به بانک‌ها سرازیر می‌شود، پول نقد را از سیستم اضافه یا حذف می‌کند.

عرضه پول در طول زمان به عنوان یک عامل کلیدی در تحلیل سلامت اقتصاد، مشخص کردن نقاط ضعف آن و تدوین سیاست‌هایی برای اصلاح آن ردیابی می‌شود.

فدرال رزرو در انتشارات عمومی خود به طور کلی از عرضه پول به عنوان موجودی پول (Money Stock) یاد می‌کند.

تأثیر عرضه پول بر اقتصاد

افزایش عرضه پول معمولاً نرخ‌های بهره را کاهش می‌دهد که به نوبه خود سرمایه‌گذاری بیشتری ایجاد می‌کند و پول بیشتری را در دست مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد و در نتیجه خرج کردن را تحریک می‌کند.

کسب‌وکارها با سفارش مواد اولیه بیشتر و افزایش تولید پاسخ می‌دهند. افزایش فعالیت‌های تجاری باعث جهش تقاضا برای نیروی کار می‌شود.

اگر عرضه پول یا نرخ رشد آن کاهش یابد، ممکن است برعکس اتفاق بیفتد. بانک‌ها کمتر وام می‌دهند، کسب‌وکارها پروژه‌های جدید را به تعویق می‌اندازند، و تقاضای مصرف‌کنندگان برای وام مسکن و وام خودرو کاهش می‌یابد.

تغییر در Money Supply برای مدت طولانی به عنوان یک عامل کلیدی در هدایت عملکرد اقتصادی و چرخه‌های تجاری در نظر گرفته شده است. مکاتب فکری اقتصاد کلان که به شدت بر نقش عرضه پول تمرکز دارند عبارتند از:

• نظریه کمیت پول (Quantity Theory of Money)
• پول گرایی (Monetarism)
• نظریه چرخه تجاری اتریش (Austrian Business Cycle Theory)

از نظر تاریخی، اندازه‌گیری Money Supply نشان داده است که بین عرضه پول و تورم و بین عرضه پول و سطح قیمت رابطه وجود دارد.

با این حال، از سال 2000، این روابط کمتر پیش‌بینی شده است و قابلیت اطمینان آن‌ها به عنوان راهنمای سیاست پولی کاهش یافته است.

اگرچه معیارهای Money Supply هنوز به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما از جمله تعدادی از اقدامات اقتصادی هستند که اقتصاددانان و فدرال رزرو جمع‌آوری، پیگیری و بررسی می‌کنند.

اعداد عرضه پول: M1، M2 و فراتر از آن

فدرال رزرو دو عدد متمایز از عرضه پول کشور را دنبال می‌کند و آن‌ها را M1 و M2 می‌نامد. هر دسته شامل یا مستثنی از انواع خاصی از پول است. تعداد دیگری نیز وجود دارد، مانند M3، اما گزارش آن توسط فدرال رزرو در سال 2006 متوقف شد.

یک MO و یک MB نیز وجود دارد، اما اینها به طور کلی در دسته‌های اصلی قرار می‌گیرند نه اینکه جداگانه گزارش شوند.

همه دسته‌ها نماینده‌ای از مقدار پول نقد در اقتصاد هستند، اما هر دسته تعریف کمی متفاوت از «پول نقد» یا دارایی‌های نقدی دارد.

• مفهوم M1

M1 که Narrow Money نیز نامیده می‌شود، اغلب مترادف با «عرضه پول» در گزارش رسانه‌های مالی است. این عدد تعداد اسکناس‌ها و سکه‌هایی است که در گردش هستند – چه در کیف پول شخصی یا در عابربانک‌ها، به‌علاوه سایر معادل‌های پولی که می‌توان به راحتی به پول نقد تبدیل کرد.

برای مثال یک حساب پس‌انداز بانکی معمولی معادل پول است. دارنده حساب می‌تواند آن پس‌انداز را در هر زمان به پول نقد تبدیل کند.

• مفهوم M2

M2 شامل M1 به علاوه سپرده‌های مدت‌دار کوتاه‌مدت در بانک‌ها و صندوق‌های بازار پول است. (به طور کلی کمتر از یک سال کوتاه‌مدت در نظر گرفته می‌شود)

فدرال رزرو آخرین اعداد مربوط به منابع پول M1 و M2 را به صورت هفتگی و ماهانه منتشر می‌کند. این اعداد به طور گسترده توسط رسانه‌های مالی گزارش و در وب‌سایت فدرال رزرو منتشر می‌شود.

• عوامل تعیین‌کننده عرضه پول چیست؟

اعداد بزرگ M1 یا M2 شامل تعدادی مؤلفه است که توسط اقتصاددانان تجزیه و تحلیل می‌شود تا مشخص شود که چگونه تمام آن پول در سیستم جریان دارد و کجا ممکن است مشکلاتی وجود داشته باشد.

اقتصاددانان از این مؤلفه‌ها به عنوان عوامل تعیین‌کننده عرضه پول صحبت می‌کنند. آن‌ها عبارتند از:

• نسبت سپرده ارزی (The Currency Deposit Ratio): یعنی مقدار پول نقدی که عموم مردم به جای سپرده‌گذاری در بانک‌ها در اختیار دارند.
• نسبت ذخیره (The Reserve Ratio): این مقدار پول نقدی است که فدرال رزرو یک بانک را ملزم می‌کند تا در خزانه‌های خود نگه دارد تا تمام برداشت‌های احتمالی مشتریان خود را برآورده کند.
• ذخیره مازاد (The Excess Reserve): این مقدار پولی است که بانک‌ها برای وام دادن به مشاغل و افراد در اختیار دارند.

وقتی فدرال رزرو عرضه پول را محدود می‌کند چه اتفاقی می‌افتد؟

عرضه پول یک کشور به ویژه در رابطه با نرخ بهره، تورم و چرخه تجاری، تأثیر قابل توجهی بر مشخصات کلان اقتصادی آن دارد. در آمریکا، فدرال رزرو مسئول Money Supply است.

وقتی فدرال رزرو از طریق سیاست‌های پولی انقباضی (مشابه یک سال گذشته) Money Supply را محدود می‌کند، نرخ بهره افزایش می‌یابد و هزینه استقراض بالاتر می‌رود.

تعادل ظریفی در این تصمیمات وجود دارد. هم راستا با هدف فدرال رزرو، محدود کردن عرضه پول می‌تواند تورم را کاهش دهد. اما این خطر نیز وجود دارد که رشد اقتصادی را بسیار کُند کند و منجر به بیکاری بیشتر شود.

عرضه پول چگونه تعیین می‌شود؟

یک بانک مرکزی میزان عرضه موجود در یک کشور را تنظیم می‌کند. از طریق سیاست پولی، بانک مرکزی می‌تواند سیاست انبساطی یا انقباضی را اتخاذ کند.

هدف یک سیاست انبساطی افزایش عرضه پول است. به عنوان مثال، بانک مرکزی ممکن است در عملیات بازار آزاد شرکت کند.

این بدان معناست که اوراق کوتاه‌مدت خزانه‌داری ایالات متحده را با استفاده از پول‌هایی که به تازگی ضرب شده‌اند، خریداری خواهد کرد. این پول به این ترتیب وارد گردش می‌شود.

یک سیاست انقباضی مستلزم فروش اوراق خزانه است. که بخشی از پول در گردش در اقتصاد را حذف می‌کند.

• چرا عرضه پول گسترش می‌یابد یا منقبض می‌شود؟

یک بانک در خیابان اصلی را به عنوان یک نمونه کوچک از اقتصاد به عنوان یک کل در نظر بگیرید. مردم محلی اخیراً در حال پیشرفت هستند، بنابراین پول بیشتری برای پس‌انداز دارند. در بانک سپرده‌گذاری می‌کنند.

این بانک بخشی از سپرده‌ها را در صندوق نگهداری می‌کند؛ اما بیشتر آن را به افراد و مشاغل دیگر وام می‌دهد. وام‌ها با بهره بازپرداخت می‌شوند و بانک پول بیشتری برای وام دارد. روزگار خوب است و عرضه پول در حال افزایش است.

اما چه اتفاقی می‌افتد وقتی شرایط خیلی خوب نیست؟ سپرده‌های بانکی کاهش می‌یابد. مردم کار خود را از دست می‌دهند. بانک پول کمتری برای وام دادن دارد. در هر صورت، مشاغل و افراد به دلیل اقتصاد ضعیف از هزینه‌های کلان دوری می‌کنند. Money Supply کاهش می‌یابد.

سخن پایانی

عرضه پول ممکن است یکی از ملموس‌ترین و قابل‌درک‌ترین موضوعات در اقتصاد باشد. این شمارش هر پول نقدی است که در کل اقتصاد شناور است – هر اسکناس و هر سکه، تا پول خردی که مردم در جیب خود دارند.

اقتصاددانان می‌خواهند بدانند که این پول دقیقاً کجاست و چگونه استفاده می‌شود. آیا احتکار می‌شود یا هدر می‌رود؟ سرمایه‌گذاری شده یا صرف نیازهای روزمره؟

فدرال رزرو (یا بانک‌های مرکزی) عرضه پول را برای تعیین اقدامات بالقوه خود بررسی می‌کند. آیا برای تشویق به خرج کردن، سرمایه‌گذاری و ایجاد شغل باید پول بیشتری به اقتصاد وارد کند؟ یا باید عقب‌نشینی کند و جریان پول را از طریق سیستم کُند کند تا از تورم جلوگیری کند؟

سوالات متداول

• عرضه پول (Money Supply) چیست؟

مجموع کل ارز و سایر دارایی‌های نقدی در اقتصاد یک کشور است. عرضه پول شامل تمام وجوه نقد در گردش و تمام سپرده‌های بانکی است که صاحب حساب می‌تواند به راحتی آن‌ها را به پول نقد تبدیل کند.

• تأثیر عرضه پول بر اقتصاد چیست؟

– افزایش عرضه پول معمولاً نرخ‌های بهره را کاهش می‌دهد که به نوبه خود سرمایه‌گذاری بیشتری ایجاد می‌کند و پول بیشتری را در دست مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد و در نتیجه خرج کردن را تحریک می‌کند.
– اگر عرضه پول یا نرخ رشد آن کاهش یابد، ممکن است برعکس اتفاق بیفتد. بانک‌ها کمتر وام می‌دهند، کسب‌وکارها پروژه‌های جدید را به تعویق می‌اندازند، و تقاضای مصرف‌کنندگان برای وام مسکن و وام خودرو کاهش می‌یابد.

• عوامل تعیین‌کننده عرضه پول چیست؟

نسبت سپرده ارزی (The Currency Deposit Ratio)، نسبت ذخیره (The Reserve Ratio) و ذخیره مازاد (The Excess Reserve)، مؤلفه‌های عوامل تعیین‌کننده عرضه پول هستند.

منبع: Investpedia