آشنایی کامل با بازارساز خودکار؛ AMM چیست؟

همانگونه که در آینده‏ای نزدیک با پیشرفت روزافزون تکنولوژی عرصه‌های مختلف زندگی انسان‎‌ها تغییر خواهد کرد، دنیای تجارت و معاملات نیز به سمت و سویی جدید حرکت می‎کند؛ سمت و سویی که در آن به هیچ واسطه و تامین کننده نقدینگی نیاز نبوده و علاوه‌‎بر راحت‌تر شدن فرآیند معاملات، شاهد افزایش سرعت و کاهش قابل توجه هزینه‌ها نیز خواهیم بود.

یکی از پروتکل‌های کارآمد و محبوبی که در این راه به کمک بسیاری از مراکز و بازارهای مالی غیرمتمرکز آمده، AMM یا بازار ساز خودکار است که عدم آشنایی با آن می‎تواند شما را چه در رقابت امروز و چه در تجارت فردا با چالش‌های گوناگون مواجه کند؛ اگر با نحوه کار و اصطلاحات این مفهوم چندان آشنایی ندارید و حتی نمی‌‎دانید AMM چیست اصلا نگران نباشید چرا که سیگما همراه شماست!

AMM چیست؟

قبل از هر چیزی بیایید تا ببینیم اساسا AMM چیست؛ بازار ساز خودکار یا Automated Market Maker (AMM) نوعی پروتکل غیرمتمرکز در حوزه ارزهای دیجیتال در بازار بورس است که نقدینگی در آن به یک سری فرمول ریاضی خاص وابسته بوده و قیمت‌گذاری دارایی‌ها از طریق مکانیزمی مستقل و توسط یک الگوریتم ویژه انجام می‎شود؛ در واقع این پروتکل بازارهای مالی و انجام معاملات را از واسطه‎‌ها بی‎‌نیاز خواهد کرد.

AMMها راهکارهایی بدون خطر برای سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال با بازدهی بالا برای عرضه کنندگان نقدینگی مطرح می‌کنند؛ این بازارها به دلیل استفاده از قراردادهای هوشمند همواره سبب امنیت و اعتماد کارابران بوده است البته نه به این معنا که این نوع سرمایه‌گذاری کاملا بدون ریسک خواهد بود چرا که هر گونه سرمایه‌‌گذاری در بازار ارزهای دیحیتال، با ریسک و خطر پیوند خورده است!

گفتنی است که صرافی متمرکز ارز دیجیتال یک سیستم معاملاتی آنلاین خریدوفروش ارزهای دیجیتال به صورت آنی هستند که در آن یک شخص ناظر برمعاملات انجام شده نظارت می‌کند؛ در صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها که به جای استفاده از سیستم‌های تطبیق سفارش از پلتفرم دیگری به نام AMM استفاده می‌کنند، اشخاص می‌توانند بدون هیچ واسطه‌ای به معامله ارزهای دیجیتال بپردازند.

مزایای AMM

هر پروتکلی یا پدیده‎ای که توانسته توجه عده زیادی از فعالان یک عرصه را به خود معطوف کند، مطمئنا دارای مزایای بسیاری است؛ اما مزایای این بازار ساز چیست؟

مهم‎ترین مزیت وجود AMMها مشخص کردن ارزش دارایی‎های مورد نظر برای معامله براساس فرمول‎‌های ریاضی و حذف واسطه‎‌ها اشاره کرد؛ در واقع عدم وابستگی به واسطه‎‌ها موجب خواهد شد تا علاوه‌‎بر صرفه‌جویی در زمان، در بحث مالی نیز تا حد قابل توجهی صرفه‎‌جویی شود.

ناگفته نماند که زمینه دریافت توکن‎‌های LP به منظور سهام‌داری یا کسب سود به سادگی فراهم شده و همچنین افراد به شرط دارا بودن شرایط ذکر شده در قراردادهای هوشمند، این امکان را خواهند داشت تا خود، تامین‌‌کننده نقدینگی باشند.

AMM چگونه کار می کند؟

برای این که بهتر درک کنید AMM چیست باید با نحوه کار آن آشنا شوید؛ کافی است درنظر بگیرید زمانی که شخصی می‌خواهد یک دارایی مالی مانند ارز دیجیتال بیتکوین را خریداری کند در وهله اول باید به یک صرافی که خریداران و فروشندگان در آن معامله می‌کنند، مراجعه کرده و ارز خواسته شده را سفارش دهد.

یک صرافی معمولا برای انجام معاملات خود از یک دفترچه سفارش استفاده می‌کند؛ این دفترچه یک سیستم الکترونیکی پویا و بی‌وقفه است که همه سفارشات خریدوفروش مشتریان را با قیمت‌گذاری متفاوت در هر لحظه از زمان نمایش می‌دهد؛ همچنین از یک سیستم جهت منطبق کردن سفارشات خریداران و فروشندگان بر پایه یک نرم‌افزار تخصصی استفاده می‌کند که سفارش‌های ثبت شده در یک دفترچه سفارش را تطبیق و تسویه می‌نماید.

هنگامی که شخصی در صرافی سفارش بیتکوین می‌دهد و از طرفی تعداد اندکی فروشنده بیتکوین وجود داشته باشد در نتیجه آن شخص نمی‌تواند سفارشات BTC خود در آن صرافی را تکمیل نماید؛ در این هنگام می‌گوییم بازار بیتکوین نقدینگی ندارد؛ می‌توان گفت نقدینگی به معنای در دسترس بودن یا توانایی خریدوفروش یک دارایی با سرعت بالا و بدون تاثیر بر پایداری قیمت آن دارایی است.

زمانی که می‌گوییم در بازار نقدینگی وجود ندارد یعنی مقدار دارایی‌ها و خریداران و فروشندگان آن ارز کاهش یافته و عملکرد بازار و انجام معاملات در بورس بدون تاثیر بر قیمت نهایی دارایی‌ها با مشکلات بسیاری مواجه خواهد بود.

نحوه کار و معاملات صرافی‌های غیرمتمرکز بر مبنا و اساس بازارساز خودکار انجام شده و از طریق قراردادهای هوشمند به طور خودکار توکن را به استخر نقدینگی انتقال می‌دهند؛ سپس آن‌ها را با توکن‌های همتای جفت، مورد مبادله قرار می‌دهند؛ سپس نسبت تبادلات بین توکن‌ها به استفاده از معادلات و فرمول‌های ریاضی محاسبه می‌شود.

با این حال برای حل مشکل نقدینگی در بازار بورس بایستی صرافی‌ها از معامله‌گران معتبری مانند بانک‌ها، کارگزاری‌ها و گروه‌های مالی جهت حل مشکل نقدینگی استفاده کنند.

همچنین قیمت پیشنهادی خود را همواره در بورس ارائه می‌دهند تا بازارسازان بتوانند همیشه پیشنهاد خریدوفروش یک دارایی با قیمت‌های مختلف را بدهند و به این صورت معامله همیشه انجام شود و مشکل نقدینگی وجود نداشته باشد.

این موسسات به منظور انجام معاملات چندین سفارش پیشنهادی ایجاد می‌کنند تا با این کار صرافی‌ها بتواند همیشه به صورت آنی معامله در دسترس داشته باشند.

Automated Market Maker از قراردادهای هوشمندی جهت تعیین دارایی‌های ارزهای دیجیتال و تامین نقدینگی مورد نیاز صرافی‌های غیرمتمرکز بهره می‌برند.

درAMM ها نقدینگی در قراردادهای هوشمندی جمع‌آوری می‌شوند بنابراین کاربران بر شخص ثالثی برای انجام معامله نیاز ندارند بلکه با نقدینگی که در قراردادهای هوشمند ارائه شده‌اند معامله می‌کنند که قراردادهای هوشمند به استخر نقدینگی معروف هستند.

همچنین باید افزود که صرافی‌های متمرکز که بر پایه مبادلات سنتی فعالیت می‎کنند و صرفا اشخاص و یا نهادها می‌توانند تامین‌کننده نقدینگی لازم در معاملات باشند در حالی که در صرافی‌های غیرمتمرکز که بر پایه بازارساز خودکار هستند، هر موسسه‌‌ای می‌تواند نقدینگی قفل شده در قراردادهای هوشمند را برآورد کند.

استخر نقدینگی در بازار ساز خودکار چیست؟

حال که دریافتیم AMM چیست و چگونه کار می‎کند، زمان آن است تا به یکی از مفاهیم پرتکرار آن یعنی استخر نقدینگی اشاره کنیم؛ صرافی‌های غیرمتمرکز یا همان DEXهای ارزهای دیجیتال نظیر UniSwap و Curve برخلاف صرافی‌های متمرکز که بر پایه دفترچه سفارش و سیستم تطبیق سفارشات عمل می‎کنند، با استفاده از قراردادهای هوشمندی که به استخر نقدینگی معروف‌اند توکن‌هایی را ایجاد می‌کنند و قیمت دارایی‌ها را براساس فرمول‌های ریاضی پیچیده‌ای محاسبه می‎نمایند.

در واقع کاربران در این صرافی‌ها با معامله‌گران دیگر هیچ برخوردی ندارد بلکه فقط با یک قرارداد هوشمند تعامل دارند؛ به بیان بهتر یک بازارساز خودکار دادوستد دارایی‌ها را در صرافی غیرمتمرکز با به کارگیری استخرهای نقدینگی به جای بازارها و صرافی‌های سنتی افزایش می‌دهد.

استخرهای نقدینگی شامل مجموعه‌ای از توکن‌ها هستند که در یک قرارداد هوشمند جمع‌آوری شده‌اند و در بازارسازی مورد استفاده قرار می‎گیرند؛ استخرهای نقدینگی این امکان را برای معامله‌گران فراهم می‌کنند که تراکنش‌های خود را بر روی بلاکچین به طور مستقیم انجام دهند.

در صرافی‌های غیرمتمرکز استخرهای نقدینگی زیادی وجود دارد که هر استخرنقدینگی خود شامل دو نوع دارایی متفاوت است که هر دو این دارایی‌ها به هم متصل شده‌ و یک جفت معاملاتی را به وجود آورده‌اند.

جفت‌های معاملاتی می‌توانند هر دو نوع دارایی را تا هنگامی که با استانداردهای توکن ERC۲۰ تطابق دارند نمایش دهند؛ ناگفته نماند که حجیم‌ترین استخر نقدینگی مربوط به WBTC/ETH است که تا به امروز ۱۵۰ میلیون دلار نقدینگی داشته است.

استخراج نقدینگی یا کشاورزی بازده در واقع عملی است که در آن با ارائه نقدینگی به صرافی‌های غیرمتمرکز یا Defi برای دریافت توکن‌های حاکمیتی بومی صورت می‌گیرد؛ باید اشاره داشت که همواره ممکن است در نحوه عملکرد AMMها خطایی رخ دهد بنابراین هرچه نقدینگی در استخر بیشتر باشد خطر کمتری برای سفارشات حجیم وجود خواهد داشت.

هنگامی که نقدینگی کم باشد یعنی فعالیت کمی در خریدوفروش وجود دارد و تعداد معامله‌گران و خریداران و فروشندگان چندان زیاد نیست و خطاها و مشکلات در عملکرد بازار نیز به مراتب بیشتر خواهند بود.

از جمله این مشکلات این است که هنگام انجام یک معامله قیمت یک دارایی قبل از کامل شدن آن معامله تغییر چشمگیری می‌کند.

گفتنی است که این مشکل معمولا در بازارهای بی ثباتی مانند ارز دیجیتال کریپتو نمایان می‌شود؛ به همین دلیل صرافی‌ها باید انجام معاملات خریدوفروش را به سرعت انجام دهند تا علاوه‌بر حل مشکل نقدینگی از تغییر زیاد قیمت‌ها نیز جلوگیری کنند.

زیان غیردائمی (impermanent loss) در AMM

ابتدا دریافتیم که AMM چیست پس از آگاهی از نحوه کار و استخر نقدینگی، زمان آشنایی با مفهوم مهم دیگری به نام زیان غیردائمی فرا رسیده است؛ مفهومی که عدم توجه به آن می‎تواند ضررهای بزرگ و گاها جبران‌ناپذیری به سرمایه‎‌گذاران وارد سازد.

زیان غیردائمی یا ناپایدار یا impermanent loss را می‎توان از خطرهای رایج در استخر نقدینگی برشمرد؛ این زیان هنگامی رخ می‌دهد که قیمت دارایی‌ها درحال تغییر باشد و هر چقدر این تغییر قیمت بیشتر باشد میزان ضرر هم بیشتر می‌شود.

در واقع کاربران هنگامی با زیان غیر دائمی روبه‌رو می‌شوند که قیمت کل بازار بین توکن‌های عرضه شده در بازار ساز خودکار به هر دلیلی متفاوت باشد یا به عبارتی هر چه انحراف بین قیمت توکن‌ها پس از واریز بیشتر باشد امکان زیان در آن نیز بیشتر می‌شود؛ اما با این حال این زیان ناپایدار است چرا که امکان بازگشت به قیمت قبل وجود خواهد داشت.

تصورها از آینده بازار ساز خودکار چیست؟

در واقع می‎توان بازارسازان خودکار را نیروگاه تامین مالی غیرمتمرکز به حساب آورد که این امکان را برای هر شخصی به ارمغان خواهد آورد که بازار ایجاد کند و به طور یکپارچه ارزهای رمزنگاری شده را به شیوه‌ای ایمن و غیرمتمرکز معامله نماید.

البته نباید فراموش کرد که AMM ها با وجود نقش مهمی که در معاملات حوزه دیجیتال پیدا کرده‎‌اند، هنوز در مراحل ابتدایی خود بوده و براساس پیش‌بینی کارشناسان و تحلیل‎گران این حوزه، در آینده شاهد نوآوری‎‌های بسیار از آن‎ها خواهیم بود؛ همچنین باید اشاره کرد که استخرهای نقدینگی چند دارایی و پروتکل‌های مقاوم در مقابل زیان دائمی نیز در حال آزمایش بوده و امکان توسعه آن‎ها بسیار بالاست.

همچنین در مورد آینده بازارساز خودکار ناگفته نماند که پس از پیاده‌سازی کامل اتریوم۲.۰ و توسعه بیشتر امور مالی غیرمتمرکز و تمرکز بر ارائه نوآوری‌ها و ادغام AMM ، این اکوسیستم مالی احتمالاً به جریان اصلی معاملاتی تبدیل خواهد شد و این پروتکل، مهم‌‎ترین بخش اجرایی آن لقب خواهد گرفت.

جمع‌بندی

ظهور بازارهای مالی غیرمتمرکز براین اساس صورت گرفت تا یکی از مهم‎ترین ارکان دنیای تجارت و معاملات را از میان بردارد؛ در واقع واسطه‌ها هم از لحاظ مالی به خاطر دریافت کمیسیون و کارمزد و هم از لحاظ معاملاتی به خاطر همواره در دسترس نبودن و سرعت نه‌چندان بالا و…، معامله‌گران را ناراضی کرده‌اند و همین نیاز، پای بازارهای مالی غیرمتمرکز و پروتکل بازار ساز خودکار را به میان آورد.

معرفی این پروتکل در وب سایت سیگما گامی بسیار مهم برای رسیدن به دنیای تجارت فردا قلمداد می‎شود؛ پروتکلی که با تامین نقدینگی و محاسبات پیچیده ریاضی، توانسته بازار را در دست خود بگیرد و مطمئنا در آینده‎ای نزدیک بسیار بیشتر از آن خواهیم شنید.

سوالات متداول

• AMM چیست؟

بازار ساز خودکار یا Automated Market Maker (AMM) نوعی پروتکل غیرمتمرکز در حوزه ارزهای دیجیتال در بازار بورس است که نقدینگی در آن به یک سری فرمول ریاضی خاص وابسته بوده و قیمت گذاری دارایی‌ها از طریق مکانیزمی مستقل و توسط یک الگوریتم ویژه انجام می‎شود؛ در واقع این پروتکل بازارهای مالی و انجام معاملات را از واسطه‌‎ها بی‎‌نیاز خواهد کرد.

• استخر نقدینگی در بازار ساز خودکار چیست؟

استخرهای نقدینگی شامل مجموعه‌ای از توکن‌ها هستند که در یک قرارداد هوشمند جمع‌آوری شده‌اند و در بازارسازی مورد استفاده قرار می‎گیرند؛ استخرهای نقدینگی این امکان را برای معامله‌گران فراهم می‌کنند که تراکنش‌های خود را روی بلاکچین به طور مستقیم انجام دهند.

• (زیان غیردائمی impermanent loss) در AMM چیست؟

زیان غیردائمی یا  impermanent loss هنگامی رخ می‌دهد که قیمت دارایی‌ها درحال تغییر باشد و هر چقدر این تغییر قیمت بیشتر باشد میزان ضرر هم بیشتر می‌شود؛ در واقع کاربران هنگامی با زیان غیردائمی روبه‌رو می‌شوند که قیمت کل بازار بین توکن‌های عرضه شده در بازار ساز خودکار به هر دلیلی متفاوت باشد یا به عبارتی هر چه انحراف بین قیمت توکن‌ها پس از واریز بیشتر باشد امکان زیان در آن نیز بیشتر می‌شود؛ اما با این حال این زیان ناپایدار است چرا که امکان بازگشت به قیمت قبل وجود خواهد داشت.