برنامه غیرمتمرکز یا dApp چیست؟ همه چیز درباره dApp

ظهور ارزهای دیجیتال توانست شگفتی‌های بسیاری را در سیستم اقتصادی جهان ایجاد کند؛ چراکه این ارزها تحت شبکه‌ای توزیع‌پذیر و غیرمتمرکز به‌نام بلاکچین «Blockchain» اجرا می‌شوند. اما کاربرد بلاکچین صرفاً به ارائه ارزهای دیجیتال خلاصه نمی‌شود و می‌توان برنامه‌های کاربردی بسیاری را تحت این شبکه و سایر شبکه‌های توزیع‌پذیر ارائه داد.

یکی از مفاهیمی که توانست برنامه‌های متمرکز سنتی را به چالش بکشد و به‌صورت غیرمتمرکز ایجاد شود، دی‌اپ‌ها (dApps) هستند که قصد داریم در این مطلب از سیگما به بررسی زوایای مختلف آن بپردازیم. احتمالاً شما نیز نام دی‌اپ‌ها یا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را شنیده‌اید،‌ حالا اگر می‌خواهید بدانید dApp چیست و این برنامه‌ها دقیقاً چه ساختاری دارند، با ما همراه شوید.

dApp چیست؟

دی‌اپ «dApp» مخفف عبارت «Decentralized Applications» به معنای «برنامه‌های غیر متمرکز» یا «اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز» است.

اما قبل از این که بدانیم dApp چیست، باید به بررسی اپ‌ها یا برنامه‌های متمرکز بپردازیم. قبل از این که نامی از دی‌اپ‌ها باشد، کلیه برنامه‌های کاربردی و اپلیکیشن‌هایی که روی تلفن‌های همراه خود از ان‌ها استفاده می‌کردیم، ماهیت متمرکز داشتند.

یعنی این که ما برای ثبت‌نام و استفاده از این برنامه‌ها، باید اطلاعات هویتی خود را وارد نماییم. آن‌گاه اطلاعات شخصی ما روی سرور اصلی این برنامه‌ها ذخیره می‌شود و صاحبان این برنامه‌ها، تمام اطلاعات ما را در دست خواهند داشت.

اما این موضوع بنا به دلایل زیر برای کاربران قابل قبول نیست:

• غول‌های تکنولوژی مانند گوگل «Google» و متا «Meta» یا فیسبوک سابق، اصلی‌ترین شرکت‌هایی هستند که برنامه‌های کاربردی و اپلیکیشن‌های متنوعی را ارائه کرده‌اند که همگی آن‌ها به‌صورت متمرکز هستند.
• از جمله برنامه‌های کاربردی متمرکزی که از آن‌ها بهره می‌گیریم، می‌توان اینستاگرام «Instagram»، گوگل کروم «Chrome»، توئيتر «Twitter»، جی‌میل «Gmail»، واتس‌اپ «Whats app» و… را نام برد.
• صاحبان رسانه‌های نامبرده، به دلیل این که اطلاعات شخصی کاربران را در دست دارند و همچنین با استفاده از ابزارهای متنوع به علایق کاربران خود پی می‌برند، می‌توانند از این اطلاعات در جهت تبلیغات سایر رسانه‌ها یا حتی تبلیغات شخصی خود استفاده کنند.
• دسترسی صاحبان رسانه به اطلاعات شخصی کاربران برای بیشتر افراد آزاردهنده است. به همین خاطر است که فناوری بلاکچین با ساختار غیرمتمرکز خود توانست برای تولید و ارائه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز یا دی‌اپ‌ها مورد توجه قرار بگیرد.

با توجه به توصیفات فوق، برنامه‌های دیگری تحت عنوان اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ارائه شدند که اطلاعات کاربران را ذخیره نمی‌کنند و اصلاً هیچ سیستم مرکزی برای دریافت اطلاعات شخصی و ذخیره آن‌ها وجود ندارد. بلکه اطلاعات به‌صورت پراکنده توزیع می‌شوند. در ادامه به بررسی خصوصیات و ساختار این برنامه‌ها خواهیم پرداخت با بهتر بدانید که dApp چیست!!

خصوصیات مهم برنامه های غیر متمرکز یا dAppها

با توجه به این که ساختار ذخیره اطلاعات و توزیع اطلاعات در دی‌اپ‌ها یا برنامه‌های غیر متمرکز با برنامه‌های متمرکز تفاوت دارد، از جمله اصلی‌ترین خصوصیات دی‌اپ‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• دی‌اپ «dApp» برنامه‌ای است که به‌جای یک کامپیوتر واحد (یا سرورهای متمرکز)، روی یک شبکه بلاکچین یا شبکه‌ای از رایانه‌های همتا به همتا (P2P) اجرا می‌شود.
• دی‌اپ‌ها مانند هر برنامه یا بازی دیگری هستند که ممکن است شما روی گوشی تلفن همراه هوشمند خود داشته باشید؛ با تفاوت عمده این است که dApps در شبکه‌های غیرمتمرکز مانند اتریوم ساخته و اجرا می‌شود (نه روی سرورهای متمرکز)!
• به اینستاگرام، لینکدین یا توئیتر فکر کنید؛ همه این‌ها برنامه‌های متمرکز سنتی هستند که روی شبکه‌های رایانه‌ای اجرا می‌شوند و کاملاً تحت مالکیت و اداره یک سازمان هستند. در این برنامه‌ها، کاربران هیچ نظر یا اختیاری در مورد نحوه عملکرد برنامه ندارند.
• برعکس برنامه‌های فوق، عملکرد دی‌اپ‌ها (dApps) از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود، که به راحتی برای هر کسی قابل دسترسی است؛ چراکه این قراردادها به‌صورت کدهای منبع‌باز «Open Source» نوشته می‌شوند و این بدان معنی است که dApps به طور مستقل و بدون اختیار خاصی در کنترل عمل می‌کنند!
• قراردادهای هوشمند «Smart Contracts»، مجموعه کدهایی هستند که در صورت برقراری شرایط لازم در شبکه، به‌صورت خودکار اجرا می‌شوند. طراحی و اجرای دی‌اپ‌ها، بدون این که به هیچ سرور یا نهاد خاصی وابسته باشند، به واسطه‌ی همین قراردادهای هوشمند تضمین می‌شوند. چراکه قراردادهای هوشمند، پس از استقرار روی شبکه، قابل تغییر نیستند!
• ساختار غیرقابل تغییر قرارداهای هوشمند و همچنین توزیع اطلاعات در کل شبکه سبب می‌شود تا امنیت دی‌اپ‌ها نیز بسیار بالا باشد. این در حالی است که هکرها به راحتی می‌توانند به مرکز اصلی ذخیره اطلاعات در سیستم‌های متمرکز دست پیدا کنند، اما جمع‌آوری اطلاعات پراکنده در شبکه‌های توزیع‌پذیر برای آن‌ها بسیار دشوار است!

با توجه به خصوصیات فوق، حالا تا حد زیادی می‌دانیم که dApp چیست و چه ساختاری دارد. در ادامه به سراغ معرفی و بررسی برخی از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ارائه شده در شبکه اتریوم می‌پردازیم.

مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز یا dAppها

طبیعتاً اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز می‌توانند مزایای بسیاری در بر بگیرند. چراکه علی‌رغم پوشش دادن تمام فعالیت‌هایی که برنامه‌های متمرکز دارند، ساختار متفاوتی را ارائه می‌کنند. از جمله بهترین مزایای این برنامه‌های می‌توان چنین مواردی را نام برد:

• حفظ حریم خصوصی «Privacy»

توانایی برنامه‌های غیرمتمرکز برای محافظت از حریم خصوصی کاربر یکی از بزرگترین مزایای یک برنامه‌ها محسوب می‌شود؛ چراکه نیازی نیست کاربران اطلاعات شخصی خود را برای دسترسی به عملکردهای این برنامه‌ها ارائه دهند. همچنین دی‌اپ‌ها از قراردادهای هوشمند برای تکمیل تراکنش بین دو طرف ناشناس استفاده می‌کنند.

• ارائه خودمختاری «Autonomy»

هنگامی که یک برنامه غیرمتمرکز راه‌اندازی می‌شود، به طور مستقل توسط جامعه‌ای از کاربران بدون دستکاری خارجی یا دخالت شخص ثالث اجرا می‌شود. این بدان معنی است که برنامه‌های غیرمتمرکز (همان‌طور که از نام آن هم مشخص است) برای تصمیم‌گیری یا اعمال تغییرات به نهادهای متمرکز و سلسله مراتبی مانند بانک‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های حوزه تکنولوژی وابسته نیستند.

• یکپارچگی اطلاعات «Data Integrity»

دستکاری یا تغییر در داده‌های ذخیره شده در یک شبکه غیرمتمرکز مانند بلاکچین تقریباً غیرممکن است؛ چراکه الگوریتم‌های اجماع یک بلاکچین تضمین می‌کنند که داده‌های ذخیره شده در آن، محافظت شده و در برابر تغییر مقاوم هستند. با توجه به این که اطلاعات چنین شبکه‌هایی در کل گره‌های شبکه توزیع می‌شوند، بعید است که یک هکر بتواند تمام این گره‌ها را هدف قرار دهد!

• توقف صفر «Zero downtime»

هنگامی که یک قرارداد هوشمند روی بلاکچین مستقر می‌شود، شبکه همیشه می‌تواند به طرف‌هایی که به دنبال تعامل با قرارداد هستند، خدمات‌رسانی کند. به این ترتیب، هکرها نمی‌توانند حملات انکار سرویس را با هدف قرار دادن برنامه‌های فردی انجام دهند و آن را دچار توقف کنند! می‌بینید که برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توانند مزایای بسیاری با پوشش دهند که هریک از این مزیت‌ها می‌تواند دنیای تولید و توسعه اپلیکیشن‌ها را دگرگون کند!

معایب برنامه‌های غیرمتمرکز یا dAppها

برنامه‌های غیرمتمرکز هنوز در مراحل اولیه هستند و مانند هر فناوری نوظهور دیگر، در معرض ناشناخته‌هایی هستند که به مرور زمان و با بالغ شدن این فناوری، برطرف می‌شوند. اما در حال حاضر، سرمایه‌گذاری در یک محیط غیرمتمرکز دارای نقاط ضعف و معایب زیر است:

• مقیاس‌پذیری «Scalability»

یک سؤال مهم وجود دارد که آیا این نوع برنامه‌ها در مقایسه با شبکه‌های متمرکز می‌توانند مقیاس موثری داشته باشند؟ (یعنی با بزرگ‌تر شدن شبکه، به حجم وسیع‌تری از کاربران سرویس‌دهی کنند؟) در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت که اگر اجرای یک برنامه غیرمتمرکز به منابع محاسباتی زیادی نیاز داشته باشد، این موضوع می‌تواند یک چالش باشد که منجر به ازدحام شدید شبکه می‌شود و می‌تواند مقیاس‌پذیری را با محدودیت روبه‌رو کند!

• نگهداری «Maintenance»

DAppها در حال حاضر نگهداری برای انجام به‌روزرسانی با مشکل روبه‌رو هستند؛ چراکه ایجاد هر تغییر در این سیستم‌ها به نظر و تأیید اجماع اکثریت کاربران در شبکه بلاکچین نیاز دارد.

• کاربر پسندی «User-friendliness»

کاربران سال‌ها است که از برنامه‌های متمرکز استفاده می‌کنند؛ بنابراین کار کردن با آن‌ها برای کاربران بسیار راحت است. اما اگر برنامه‌های غیرمتمرکز فراگیر شوند، ممکن است استفاده و شیوه ورود به آن‌ها با برنامه‌های متمرکز متفاوت باشد. دراین صورت، زمانی که کاربران مجبور می‌شوند خود را با فرآیندهای جدید مانند استفاده از کلیدهای ورود به سیستم خصوصی و عمومی به جای نام‌های کاربری و رمزهای عبور معمول وفق دهند، این موضوع تا این که به این سیستم‌ها عادت کنند، برای آن‌ها کمی سخت خواهد بود!

• کدنویسی «Coding»

انجام اصلاحات کد یکی دیگر از محدودیت‌های ایجاد شده توسط dApps است؛ چراکه تغییر داده‌ها و کدهای منتشر شده در بلاکچین دشوار است و توسعه‌دهندگان را برای پیاده‌سازی پیشرفت‌ها، رفع اشکال‌ها و رسیدگی به خطرات امنیتی سخت می‌کند!

می‌بینید که برنامه‌های غیرمتمرکز با چالش‌های متعددی روبه‌ور هستند؛ بنابراین باید برای این که بتوانند فرصت گسترش و فراگیر شدن پیدا کنند، به مرور زمان این مشکلات را حل نمایند!

نمونه پلتفرم برنامه‌های غیر متمرکز اتریوم کدامند؟

شبکه بلاکچین اتریوم «Ethereum» اولین شبکه‌ای بود که پشتیبانی خود از قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز را اعلام کرد. از این رو بیشتر دی‌اپ‌ها روی شبکه بلاکچین اتریوم اجرا می‌شوند. اگرچه پس از اتریوم، شبکه‌های دیگری با قابلیت پشتیبانی از برنامه‌های غیرمتمرکز ایجاد شدند، اما اتریوم هنوز هم محبوب‌ترین بستر برای ارائه این نوع از برنامه‌ها است. از جمله برنامه‌های غیرمتمرکز ارائه شده روی شبکه اتریوم می‌توان موارد زیر را نام برد:

• گولم «Golem»

گولم یک بازار غیرمتمرکز برای قدرت محاسباتی است. این پلتفرم شامل شبکه‌ای از گره‌ها است که پروتکل شبکه Golem را پیاده‌سازی می‌کند. از طریق این سیستم، هر کسی که قدرت محاسباتی غیرفعال داشته باشد، می‌تواند آن را در ازای توکن به شبکه Golem بدهد. از آن برای بسیاری از اهداف، از جمله استفاده از هنرمندان برای ارائه انیمیشن‌های ساخته شده با گرافیک کامپیوتری استفاده می‌شود.

• یونی‌سوآپ «Uniswap»

یونی‌سوآپ، یک صرافی رمزارزی غیرمتمرکز است. از طریق این صرافی می‌توان ارزهای دیجیتال مختلف را به‌صورت ناشناس و بدون انجام مراحل احراز هویت، معامله کرد.

• میکردائو «MakerDAO»

میکردائو یک پلتفرم غیرمتمرکز دیگر برای ارائه وام ارز دیجیتال به کاربران است. در واقع کابران برای دریافت وام از این پلتفرم به معرفی ضامن نیاز ندارند، آن‌ها حتی نام خود را نیز ثبت نمی‌کنند. بلکه صرفاً ارزهای دیجیتال خود را به عنوان تضمین وام خود در میکردائو قرار می‌دهند. ارزهای دیجیتال آن‌ها تا زمان تسویه وام در این پلتفرم بلوکه می‌شود!

• کریپتوکیتز «Cryptokitties»

کریپتوکیتز یک بازی غیرمتمرکز است. یک بازی که در محیط آن می‌توان به پرورش، خریدوفروش گربه‌های بامزه پرداخت. پرداخت‌های معامله گربه‌ها در این بازی برحسب اتر (ETH) انجام می‌شود.

اگرچه می‌توان به غیر از موارد فوق، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز دیگری را نیز نام برد، اما باید توجه داشته باشید که هنوز تعداد این اپلیکیشن‌ها به نسبت برنامه‌های متمرکز، بسیار اندک هستند. در واقع بیشتر برنامه‌هایی که ما روی تلفن همراه‌های خود داریم، از نوع متمرکز هستند و طول می‌کشد تا برنامه‌های غیرمتمرکز کاربردی بتوانند جایگزین تمام برنامه‌های متمرکز شوند!

بررسی انواع مفاهیم مرتبط با dAppها

به غیر از انواع اپلیکیشن‌های کاربردی که نام بردیم، برخی از سرویس‌ها نیز ایجاد شده‌اند که نام dApp را می‌توان در عنوان آن‌ها مشاهده کرد. حالا ممکن است شما نیز کنجکاو شده باشید تا ببینید این مفاهیم به چه سرویس‌هایی اشاره دارند. بنابراین در این‌جا به بررسی اجمالی سه مورد از آن‌ها می‌پردازیم.

• Binance ِDapp چیست؟

قبل از این که بدانیم Binance dapp چیست، باید با کیف‌پول سیف‌پال «SafePal» آشنایی داشته باشیم. سیف‌پال یک کیف‌پول رمزارزی غیرمتمرکز است که خود در رده دی‌اپ‌ها جای می‌گیرد. حالا سرویس بایننس‌دی‌اپ «Binance dapp» در ارتباط با این کیف‌پول عمل می‌کند. به این معنی که با استفاده از ویژگی Binance dApp در کیف‌پول سیف‌پال، کاربران برای ورود به بایننس، نیازی به ساخت و ایجاد اکانت جدید یا حتی ارائه دوباره شماره تلفن و ایمیل نخواهند داشت.

• dApp chain چیست؟

ممکن است نام دی‌اپ‌چین را شنیده باشید و بخواهید بدانید dAppChain چیست و کاربرادی دارد. در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت که dAppChain یک پروژه زنجیره جانبی ترون «TRON» است که روی ارائه ظرفیت نامحدود برای توسعه کل این شبکه تمرکز دارد.

dAppChain همچنین برای ارائه یک سیستم کم هزینه برای کاربر و کمک به dApp برای عملکرد ایمن و کارآمد در TRON طراحی شده است. این زنجیر با زنجیره اصلی TRON سازگار است و به طور کامل از قرارداد هوشمند با مصرف کم، امنیت بالا و راندمان بالا پشتیبانی می‌کند.

• DappRadar چیست؟

ممکن است شما نام دی‌اپ‌رادار هم به گوشتان خورده باشد و بخواهید بدانید که DappRadar چیست؛ در واسخ به این سؤال نیز می‌توان گفت که DappRadar یک شرکت جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده است که بیش از ۳۵۰۰ برنامه غیرمتمرکز (dApps) را در چندین بلاکچین از جمله Ethereum، TRON، EOS، WAX، Steem، HIVE و غیره ردیابی می‌کند. این پلتفرم از سال ۲۰۱۸ تأسیس شده و تا به امروز توانسته است از بیش از ۴۸ پروتکل برای توسعه امورات خود استفاده کند.

تا این جا به‌صورت کلی متوجه شدیم که Binance dApp چیست، DAppChain چیست و DappRadar چیست. اما اگر شما مایل هستید تا اطلاعات بیشتری در مورد آن‌ها بدست آورید، با کلیک روی هریک از سه مفهوم فوق می‌توانید به اطلاعات بیشتر آن‌ها دسترسی پیدا کنید!

تفاوت بین برنامه های معمولی App و برنامه های غیرمتمرکز dApp

در ابتدای این مطلب از سیگما، برخی از اصلی‌ترین تفاوت‌های بین اپلیکیشن‌های معمولی یا اپ‌ها «Apps» و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز یا دی‌اپ‌ها «dApps» را بیان کردیم. اما اگر بخواهیم در اینجا این موارد را به‌صورت گزینه‌ای بیان کنیم، تفاوت این دو به‌صورت زیر خواهد بود:

• اطلاعات کاربران در اپ‌ها «App» روی یک پایگاه داده مرکزی ذخیره می‌شود؛ اما اطلاعات کاربران در دی‌اپ‌ها «dApp» در هیچ مکان مشخصی ذخیره نمی‌شود.
• برنامه‌های متمرکز «App» بر روی یک سرور اصلی قرار گرفته که از طریق آن اجرا می‌شود؛ اما برنامه‌های غیرمتمرکز «dApp» روی مجموعه‌ای از رایانه‌ها در سراسر جهان قرار گرفته‌اند که از طریق یک شبکه همتا به همتا «P2P» با هم در ارتباط هستند.
• رابط کاربری برنامه‌های متمرکز «App» توسط سرور اصلی آن اداره می‌شود؛ این در حالی است که برنامه‌های غیرمتمرکز «dApp» به‌واسطه‌ی قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند.

اگرچه برنامه‌های متمرکز و غیرمتمرکز از نظر ساختاری و شیوه ذخیره اطلاعات با هم تفاوت‌های بسیاری دارند،‌ اما در عمل تفاوتی با هم ندارند. یعنی برنامه‌های غیرمتمرکز دقیقاً می‌توانند برای تمام امورات مالی، سرگرمی، آموزش و… مانند اپلیکیشن‌های متمرکز عمل کنند و هیچ محدودیتی در این زمینه ندارند!

نتیجه‌گیری

کاربران از سال‌ها قبل از سیستم ذخیره اطلاعات شخصی کاربران توسط غول‌های تکنولوژی انتقاد داشتند. اما راه دیگری برای ایجاد و توسعه این برنامه‌ها در دسترس قرار نداشت تا اینکه ارزهای دیجیتال تحت شبکه بلاکچین ظهور کردند.

پس از این اتفاق، فضا و فرضت لازم برای توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ایجاد شد. البته همه چیز صرفاً به این اپلیکیشن‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه شبکه‌های توزیع‌پذیر و غیرمتمرکز چون بلاکچین، فضا و امکانات لازم برای توسعه دیفای (Defi) یا همان امور مالی غیرمتمرکز و حتی دائوها «Dao» یا سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز و همچنین توکن‌های غیرمثلی «NFT» را فراهم کردند. بنابراین به آسانی می‌توان فهمید که آینده متعلق به سیستم‌های غیرمتمرکز خواهد بود.

نظر شما در این باره چیست؟ ایده‌ها و نظرات خود را با ما و سایر کاربران سیگما به اشتراک بگذارید تا به دیدگاه جامع‌تری نسبت به این موضوع دست پیدا کنیم.

سؤالات متداول

• dApp چیست؟

دی‌اپ «dApp» مخفف عبارت «Decentralized Applications» به معنای «اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز» است. این برنامه‌های مانند برنامه‌های سنتی متمرکز، اطلاعات را در یک پایگاه داده ذخیره نمی‌کنند، بلکه داده‌ها در کل شبکه توزیع می‌شود و ارتباط کاربران با هم به‌صورت همتابه‌همتا «P2P» است.

• کاربردهای dApp چیست؟

کاربرد دی‌اپ‌ها یا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز هیچ محدودیتی ندارد و می‌تواند مانند برنامه‌های متمرکز، تمام حوزه‌های مالی، سرگرمی، آموزشی و… را در بر بگیرد.

• نمونه dAppهای ارائه شده تا به امروز کدامند؟

از جمله برنامه‌های غیرمتمرکز ارائه شده می‌توان صرافی غیرمتمرکز یونی‌سواپ«Uniswap»، پلتفرم وام‌دهی میکردائو «MakerDao»، شبکه‌های اجتماعی استیمیت «Steemit» و دیپث «Peepeth»، بازی کریپتوکیتز «Cryptokitties» و… را نام برد.