دیفای چیست؟ هر آنچه باید در مورد امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) بدانید!

دیفای چیست و چرا از این شبکه استفاده می‌شود؟ امروزه تقریباً همه حوزه‌های بانکداری، وام‌دهی و البته تجارت به‌کمک سیستم‌هایی متمرکز اداره می‌شوند و افراد عادی برای داشتن دسترسی به همه بخش‌ها از وام خودرو و مسکن گرفته تا فرایند تجارت سهام و اوراق قرضه، باید با انبوهی از واسطه‌های مالی سر و کله بزنند و در این میان مقدار زیادی از وقت و انرژی‌شان از دست برود؛ برای مثال بانک‌ها و صرافی‌ها درصدی از هر تراکنش مالی و بانکی را به دست می‌آورند!

در واقع در هر جامعه‌ای، نهادهای نظارتی قوانینی را برای دنیای مؤسسات مالی متمرکز تعیین می‌کنند که به محدودیت‌های بسیاری برای دسترسی به خدمات مالی منجر خواهد شد؛ اینجاست که دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز به‌عنوان راه‌حلی بی‌نظیر می‌تواند بسیاری از محدودیت‌ها را کنار بگذارد.

دیفای (DeFi) چیست؟

امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) که مخفف عبارت Decentralized Finance است، با هدف حذف واسطه‌ها و جایگزینی نهادهای قدیمی و متمرکز با روابط همتا به همتا از فناوری بلاکچین به‌منظور مدیریت تراکنش‌های مالی بهره می‌برد.

در واقع، این دنیای مالی غیرمتمرکز می‌تواند انبوهی از خدمات مالی از امور روزمره بانکداری و وام‌ها تا روابط پیچیده قراردادی را در دسترس افراد قرار دهد. 

اگر بخواهید به‌صورت مختصر بدانید پلتفرم دیفای چیست، باید گفت که دیفای تمامی واسطه‌ها و مدیران سیستم را حذف کرده و به‌جای آن‌ها برای تأیید و ثبت معاملات، از فرایند حل مسائل پیچیده ریاضی و افزودن بلوک‌های جدید استفاده می‌نماید. از این رو می‌توانید از این پلتفرم به‌عنوان یک نوع چتر برای یک زیرساخت مالی عظیم نگاه کنید که بر تمرکززدایی تأکید دارد.

اگر درک کردید شبکه دیفای چیست، برای درک ثبت معاملات کافی است در نظر داشته باشید وقتی تراکنشی را در حساب جاری معمولی خود انجام دادید، سابقه آن تراکنش در یک دفتر کل خصوصی ثبت شده است، اما بلاکچین یک دفتر کل عمومی غیرمتمرکز و توزیع شده است که رویدادهای مالی را در کد کامپیوتری ثبت کرده و یک کپی یکسان در اختیار همه طرفین یک معامله که از برنامه‌های DeFi استفاده می‌کنند، قرار می‌دهد.

مزایا و معایب دیفای چیست؟

در این قسمت از نوشتار مزایا و معایب دیفای مورد بررسی قرار می‌گیرند.

مزایا دیفای چیست؟

شاید با خود بپرسید که مزایای استفاده از دیفای چیست و چرا باید از این سیستم استفاده کرد؟ موارد زیر از جمله مزایای استفاده از DeFi هستند:

• تمرکززدایی: هیچ واسطه‌ای در کار نیست و تمامی تراکنش‌ها به‌صورت عمومی است و برای مشاهده در دسترس قرار دارد.
• حفظ حریم خصوصی: با انتخاب سرویس‌های مختلف امور مالی غیرمتمرکز می‌توانید ناشناس‌بودن هویت خود را حفظ کرده و با سکه‌ها و توکن‌های رمزنگاری غیرمتمرکز تراکنش کنید که این امر تأثیر قابل‌توجهی بر افزایش سطح امنیت معاملات نیز خواهد داشت.
• سرعت بیشتر: به لطف بهره‌مندی از فناوری بلاکچین در سرمایه‌گذاری‌های دیفای، درحالی‌که طیف وسیعی از فناوری‌های مالی متمرکز به‌کندی در طول زمان عرضه شده و تحت قوانین نهادهای منطقه‌ای اداره می‌شوند، با استفاده از DeFi دیگر لازم نیست برای تأیید یک تراکنش یا برای مبادله دو رمزارز مدت‌ها منتظر بمانید و تنها در عرض چند ثانیه همه‌چیز انجام خواهد شد.
• استفاده آسان: استفاده از این پلتفرم بسیار آسان است و تنها یک کیف پول رمزنگاری و تعدادی سکه رمزنگاری نیاز خواهید داشت. همچنین DeFi در مقایسه با مؤسسات مالی سنتی به‌مراتب شفاف‌تر است و بوروکراسی کمتری را تجربه خواهید کرد و کافی است روی اطلاعات مهم تمرکز کنید.

معایب استفاده از دیفای چیست؟

اگرچه این سیستم مزایای زیادی دارد، اما با این وجود می‌تواند معایبی نیز داشته باشد که توجه به آن‌ها لازم است:

• خطر کلاه‌برداری: با وجود امنیت بالای این پلتفرم، برخی کارشناسان درباره امکان وقوع کلاه‌برداری در آن هشدار داده‌اند.
• فضای فرار: این واقعیت را نمی‌شود انکار کرد که سرمایه‌گذاری‌های شما همیشه مستعد حذف شدن هستند.

 کاربردهای دیفای چیست؟

درواقع دیفای با از بین بردن واسطه‌ها مؤسسات مالی متمرکز را به چالش می‌کشد و عناصر کلیدی کار آن‌ها را در اختیار اشخاص عادی قرار می‌دهد.

DeFi توسط برنامه‌های غیرمتمرکز یا dApps و پروتکل‌های دیگر پشتیبانی شده که تراکنش‌ها را توسط دو ارز معروف BTC و ETH انجام می‌دهند.

با وجود محبوبیت بیشتر بیتکوین، اتریوم را به‌دلیل سازگاری بیشتر می‌توان شبکه محبوب برنامه‌ها و پروتکل‌ها برای استفاده از کدهای مبتنی بر این شبکه برشمرد.

برخی از کاربردهای مهم DeFi

• تمامی معاملات مالی سنتی از پرداخت‌ها و معاملات اوراق بهادار گرفته تا بیمه، وام‌دهی و… با این پلتفرم انجام می‌شوند.
• صرافی غیرمتمرکز (DEX) تراکنش‌های مالی همتا به همتا را آسان‌تر کرده و کنترل کاربران بر دارایی‌های خود را بیشتر کرده است.
• توسعه‌دهندگان امور مالی غیرمتمرکز در حال ایجاد ولتی هستند که به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به صرافی‌ها، از رمزارزها گرفته تا بازی‌هایی را که بر پایه بلاکچین هستند، در دسترس خود داشته باشند.
• دیفای این امکان را برای سرمایه‌گذاران سفته‌باز به وجود می‌آورد که به کریپتو وام بدهند و به‌طور بالقوه پاداش‌های بزرگی را دریافت کنند. 

تفاوت‌های سیفای و دیفای چیست؟

امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) و امور مالی متمرکز (CeFi) از نظر موارد زیر با یکدیگر تفاوت دارند:

• تمرکز: مدیریت و مسئولیت پلتفرم‌های متمرکز با صرافی‌های متمرکز است، اما در پلتفرم‌های غیرمتمرکز، مدیریت و مسئولیت با خود اعضا است.
• احراز هویت: در CeFi کاربران باید ثبت‌نام کنند و برای جلوگیری از فعالیت‌های مجرمانه، به قوانین احراز هویت تعهد داشته باشند، اما در DeFi برای استفاده از ولتی مانند متامسک نیاز به موارد بالا نیست!
• اعتماد: در سیفای کاربر ناچار است به صرافی و نرم‌افزارها اعتماد کند، اما در دیفای لازم نیست به هیچ‌کس اعتماد کنید.

توکن دیفای چیست؟

هر توکن دیفای شباهت زیادی به نسخه دیجیتالی یک سکه فیات دارد و ارزش را در جریان یک تراکنش مالی انتقال می‌دهد. این سکه‌ها براساس شبکه بلاکچین بومی و مجزا خود ساخته و نام‌گذاری می‌شوند. از محبوب‌ترین توکن‌های DeFi می‌توان به Uniswap، Chainlink، Aave و Ankr اشاره کرد.

توکن حاکمیتی چیست؟

توکن حاکمیتی یا (Governance Token) نوعی توکن خاص است که به صاحبان خود قدرت تأثیرگذاری در شبکه بلاکچین را می‌دهد و آن‌ها می‌توانند درباره پروژه‌ها و بسیاری از موارد دیگر صاحب‌نظر باشند. درواقع این توکن راهی تازه برای قدرت‌نمایی بیشتر پلتفرم‌های مالی غیرمتمرکز در برابر پلتفرم‌های سنتی است.

ییلد فارمینگ در دیفای چیست؟

مزرعه بازده یا ییلد فارمینگ (Yield Farming) اصطلاحی پرکاربرد در دنیای امور مالی غیرمتمرکز و بیانگر امکان کسب توکن به شرط مشارکت در برنامه‌های دیفای است.

درواقع این فرایند که از آن به‌عنوان استخراج نقدینگی نیز نام برده می‌شود، این موضوع را بیان می‌کند که افراد می‌توانند از سپرده‌های رمزارزهای خود، درآمد داشته باشند.

ارزش کل قفل شده یا TVL

ارزش کل قفل‌شده یا TVL، همه سپرده‌گذاری‌ها در پروتکل‌های مالی را شامل می‌شود که درآمد ثابت، سود و توکن‌های جدید و… را بیان می‌کند؛ به بیان بهتر در امور مالی غیرمتمرکز که خبری از واسطه‌ها و دخالت اشخاص ثالث نیست، TVL گویای سلامت آن است.

همچنین این مفهوم می‌تواند معیاری به‌منظور قیاس و پذیرش سهم بازارهای مختلف نیز باشد. درواقع هرچه ارزش کل قفل‌شده در دیفای بیشتر باشد، به‌مراتب مناسب‌تر است. بد نیست بدانید کل این ارزش در DeFi حدود ۴۳ میلیارد دلار برآورد شده است.

دیفای گروپس چیست؟

دیفای گروپس پلتفرمی شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که به‌ازای دریافت رمزارزهای کاربران به‌عنوان سپرده، به آن‌ها سود پرداخت می‌کند و در کشور ما بسیار شهرت یافته است؛ البته بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران درباره مشکوک‌بودن فعالیت‌های این پلتفرم و شباهتش به شیوه‌های کلاه‌برداری هشدار جدی داده‌اند.

برنامه‌های دیفای

پس از توضیح مفهوم این پروتکل، به بررسی برنامه‌های متنوع آن می‌رسیم که می‌تواند پرسش‌هایی مانند دیفای اتریوم چیست یا اسمارت دیفای چیست را هم در برگیرد؛ برنامه‌هایی از جمله:

• استیبل‌کوین (Stablecoin)

یک ارز دیجیتال است که ارزش آن با دلار آمریکا سنجیده و توسط آن پشتیبانی خواهد شد. درواقع یک استیبل‌کوین همواره ۱ دلار قیمت خواهد داشت. این سکه‌ها در چندین سرمایه‌گذاری گوناگون DeFi استفاده شده و خود به‌عنوان پروژه‌های دیفای نیز در نظر گرفته می‌شوند.

• وام‌دادن یا قرض‌گرفتن dApps

این پروژه‌ها درست مانند مؤسسات اعتباری سنتی عمل می‌کند؛ با این تفاوت که خبری از واسطه‌ها نیست.

درواقع افراد می‌توانند با استفاده از ارزهای رمزپایه‌ای مانند اتر یا استیبل‌کوین به‌عنوان وثیقه، مقدار مشخصی دارایی را قرض کرده یا به کریپتو وام دهند تا در طول زمان سود کسب کنند.

• مزارع بازده

مزارع بازده یا ییلد فارمینگ که پیش‌تر نیز از آن گفتیم، یک سرمایه‌گذاری در دیفای به شمار می‌رود که می‌توان در آن برخی دارایی‌های رمزنگاری خود را سرمایه‌گذاری کرده و در ازای آن بازده غیرفعال دریافت کرد.

• صرافی‌های غیرمتمرکز

در این صرافی‌ها نیازی به گذراندن بررسی‌های تأیید KYC وجود ندارد و اجازه تجارت رمزارزها به‌صورت ناشناس را خواهند داد. از دیگر برنامه‌های امور مالی غیرمتمرکز نیز می‌توان به شرط‌بندی dApps و سکه‌های پیچیده شده یا رپدشده و توکن‌های غیرقابل تعویض اشاره کرد.

چالش‌های دیفای چیست؟

از حذف واسطه‌ها تا تبدیل کلیپ‌های بسکتبال به دارایی‌های دیجیتال، آینده پلتفرم DeFi کاملاً روشن به نظر می‌رسد. Dan Simerman، رئیس روابط مالی بنیاد IOTA، پتانسیل این پروتکل غیرمتمرکز را بسیار زیاد می‌داند؛ اگرچه هنوز در مراحل اولیه است و عقیده دارد که با وجود همه این صحبت‌ها، دیفای راهی طولانی در پیش دارد؛ به‌ویژه در عرصه جذب عموم کاربران!

ریسک‌های دیفای

با وجود کارایی بالای امور مالی غیرمتمرکز و پتانسیل قابل‌توجه حتی برای رشد بیشتر در آینده، این پلتفرم پدیده‌ای تازه به حساب می‌آید و مورد آزمایش‌های طولانی‌مدت قرار نگرفته و بسیاری از ریسک‌های آن هنوز برای کارشناسان مشخص نشده است.

همچنین از دیگر ریسک‌های دیفای می‌توان از جامعیت‌نداشتن قوانین و مقررات آن که هنگام بروز مشکل بیش‌ازپیش خود را به نمایش خواهد گذاشت، تهدیدات هکری، نیاز به وثیقه برای دریافت وام و همچنین الزامات کلید خصوصی با آن کدهای طولانی و منحصربه‌فردش نام برد.

مقایسه DeFi و CeFi

امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای از نظر عملکرد شباهت زیادی به امور مالی متمرکز یا سیفای دارد، اما در مواردی دارای تفاوت‌هایی است که می‌تواند بر عملکرد کلی و انتخاب کاربران تأثیر بسزایی داشته باشد. از مهم‌ترین تفاوت‌ها می‌توان به آزادی عمل و مسئولیت‌پذیری بیشتر کاربران در اکوسیستم DeFi اشاره کرد.

جمع‌بندی

چه از این روند راضی باشید چه نباشید، دنیای تجارت به سمت پلتفرم‌ها و پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز خواهد رفت؛ پروتکلی که واسطه‌ها را از میان برمی‌دارد و تمرکززدایی و حفظ حریم خصوصی و سرعت بیشتر و استفاده راحت در معاملات را منجر خواهد شد.

هرچند دیفای هم مانند هر پدیده‌ای در کنار مزایا و کاربرد گسترده، معایبی داشته و چالش‌ها و ریسک‌هایی بر سر راهش وجود دارد، به‌سبب نیاز تجارت فردا و پتانسیل‌های بالای این پروتکل، احتمالاً در آینده بسیار بیشتر از آن خواهیم شنید!

پرسش‌های متداول

• دیفای چیست؟

امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای DeFi با هدف حذف واسطه‌ها و جایگزینی نهادهای قدیمی و متمرکز با روابط همتا به همتا از فناوری بلاکچین به‌منظور مدیریت تراکنش‌های مالی بهره می‌برد. درواقع این دنیای مالی غیرمتمرکز می‌تواند انبوهی از خدمات مالی (شامل امور روزمره بانکداری و وام‌ها تا روابط پیچیده قراردادی) را در دسترس افراد قرار دهد.

• ارزش کل قفل‌شده یا TVL چیست؟

ارزش کل قفل‌شده یا TVL، همه سپرده‌گذاری‌ها در پروتکل‌های مالی را شامل می‌شود که درآمد ثابت، سود، توکن‌های جدید و… را بیان می‌کند؛ به بیان بهتر در امور مالی غیرمتمرکز که خبری از واسطه‌ها و دخالت اشخاص ثالث نیست، TVL گویای سلامت آن است و می‌تواند معیاری به‌منظور قیاس و پذیرش سهم بازارهای مختلف نیز باشد.

• استفاده از دیفای چه ریسک‌هایی دارد؟

از ریسک‌های دیفای می‌توان از عدم جامعیت قوانین و مقررات، تهدیدات هکری، نیاز به وثیقه برای دریافت وام و همچنین الزامات کلید خصوصی با آن کدهای طولانی و منحصربه‌فردش نام برد. البته این پلتفرم یک پدیده تازه به حساب می‌آید و مورد آزمایش‌های طولانی‌مدت قرار نگرفته و بسیاری از ریسک‌های آن هنوز برای کارشناسان مشخص نشده است.