حریم خصوصی در بلاکچین چیست؟ حفظ حریم خصوصی افراد در بلاکچین

فناوری سبب شده تا حریم خصوصی کاربران در سراسر جهان به خطر بیفتد. به طوری‌که اکثر کارهایی که افراد یا سازمان‌ها انجام می‌دهند در مالکیت عمومی قرار دارند.

اشخاص ثالث می‌توانند داده‌ها، الگوها و فعالیت‌های شخصی و سازمانی را نظارت و ذخیره کرده و سپس مورد استفاده قرار دهند.

حتی برخی از کسب‌وکارهای نوظهور بر جمع‌آوری، سازماندهی و فروش مجدد داده‌های شخصی افراد متکی هستند.

حالا فناوری بلاکچین می‌تواند تأثیر این نقض حریم خصوصی را محدود کند؛ به عنوان مثال، یک کاربر می‌تواند اطلاعات شخصی خود را در یک بلاکچین ذخیره کرده و بخش‌هایی از آن را به طور موقت برای دریافت خدمات آزاد کند.

در ادامه قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که چطور حریم خصوصی در بلاکچین امکان‌پذیر است و چه روش‌هایی برای آن وجود دارد؟!

چرا حریم خصوصی لازم است؟

حریم خصوصی یک مفهوم ارزشمند ارزشمند است. اگرچه شاید انسان به‌صورت غریزی بخواهد که اطلاعات و زندگی شخصی خود را در معرض دید عموم قرار دهد یا به شهرت یا دیگر اهداف از این دست برسد.

اما این مفهوم نیز زمانی‌که از حد متعادل خود عبور کند، آزار دهنده است.

به طوری‌که برخی از سلبریتی‌ها به توجه بیش از حد رسانه‌ها و مردم به زندگی آن‌ها بشدت ناراضی هستند و خواستار حفظ حریم خصوصی زندگی خود هستند.

البته در دنیای کنونی، به غیر از آزاردهنده بودن حواس عمومی به زندگی یک فرد، کلاً اطلاعات حریم خصوصی برای سازمان‌ها، بازاریابان و دیگر نهادها ارزش پیدا کرده است؛ مانند شبکه‌های اجتماعی که بشدت روی حریم خصوصی کاربران خود تسلط دارند.

یک ضرب المثل رایج در بین کاربران اینترنت وجود دارد که عنوان می‌کند: «اگر برای محصول پولی پرداخت نمی‌کنید، پس شما همان محصول هستید!!»

این جمله به این معنی است که شرکت‌هایی چون شبکه‌های اجتماعی که به شما اجازه می‌دهند تا رایگان از آن‌ها استفاده کنید، پس فعالیت شما در آن رسانه برای آن‌ها ارزشمند است و خود شما برای آن‌ها اهمیت دارید.

به طوری‌که آن‌ها از علایق شما در جهت تبلیغات شخصی خود بهره می‌گیرند یا ممکن است اطلاعات شما و سایر کاربران را برای اهداف دیگر به شرکت‌های دیگری بفروشند!!

حریم خصوصی در بلاکچین چیست؟

بلاکچین «‌Blockchain» یک فناوری غیرمتمرکز است. به این معنی که هیچکس آن را نظارت نمی‌کند، بلکه کلیه امورات در این شبکه به‌واسطه‌ی قراردادهای هوشمند «Smart Contract» که قراردادهایی با اجرای خودکار هستند، انجام می‌شوند.

همچنین، کاربران شبکه‌های بلاکچینی با اجماع در مورد تغییرات آن شبکه به توافق می‌رسند. بنابراین هرچیزی که در شبکه بلاکچین انجام می‌شوند، برای تمام کاربران آن قابل ردیابی و مشاهده است. یعنی اگر شما تراکنشی را انجام دهید، این تراکنش را همه کاربران این شبکه در سراسر جهان می‌توانند ببینند. ممکن است این سؤال برای شما مطرح شود که:

«اگر همه چیز در بلاکچین قابل مشاهده و پیگیری است، پس حریم خصوصی چه معنایی در این شبکه دارد؟»

شاید تصور کنید که بلاکچین نه تنها حریم خصوصی را تأمین نمی‌کند، بلکه بیشتر آن را نقض می‌کند. اما در حقیقت چنین نیست. چراکه:

• وقتی شما یک تراکنش در شبکه بلاکچین انجام می‌دهید، این کار از طریق کلید عمومی انجام می‌شود. بنابراین کاربران فقط قادر به مشاهده مقدار وجه تراکنش و کلید عمومی هستند. اما آن‌ها نمی‌دانند که این تراکنش توسط چه کسی انجام شده است.
• افرادی که می‌خواهند سطح بالاتری از امنیت در بلاکچین را تجربه کنند، می‌توانند برای خود یک کلید خصوصی/عمومی برای هر تراکنش تعریف کنند. با این کار، تراکنش‌ها چندگانه شده و برای اشخاص ثالث قابل بررسی نیست.
• باید توجه داشته باشید که اگر شما در بانک تراکنشی را انجام دهید، ممکن است نزدیک‌ترین دوستان یا اعضای خانواده شما از آن باخبر نشوند، اما بانک تمام اطلاعات این تراکنش را ثبت و بایگانی می‌کند و هر وقت که به آن نیاز داشته باشد، می‌توان از آن استفاده کند. اما در بلاکچین چنین اتفاقی نمی‌افتد؛ فقط کاربران مقدار وجوه انتقال داده شده را می‌بینند!!
• بلاکچین قصد دارد تا ضمن ایجاد شفافیت در مورد فعالیت‌هایی که انجام می‌شود، حریم خصوصی کاربران خود را حفظ کند.

شاید موضوع حفظ حریم خصوصی در بلاکچین کمی گنگ به نظر برسد؛ اما اگر بیشتر با قابلیت‌ها و ماهیت این پلتفرم آشنایی داشته باشید، می‌توانید راحت‌تر حریم خصوصی در بلاکچین را درک کنید. در ادامه به بررسی روش‌های حفظ حریم خصوصی افراد در بلاکچین می‌پردازیم.

بهترین روش‌ها برای حفظ حریم خصوصی

همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم، حریم شخصی در بلاکچین به شکل متفاوتی صورت می‌گیرد. در واقع روش‌های مختلفی برای حریم شخصی در بلاکچین وجود دارد که برخی از آن‌ها را می‌توان به این صورت بررسی کرد:

• کوین‌جوین «CoinJoin»

روش کوین‌جوین توسط گرگوری مکسول «Gregory Maxwell» که یکی از توسعه‌دهندگان اصلی بیتکوین بود در سال 2013 ارائه شد. در این روش یک تراکنش می‌تواند شامل چندین ورودی و خروجی باشد.

این ورودی و خروجی‌ها نیز می‌توانند از چندین کیف‌پول خارج یا به آن‌ها وارد شوند. در این روش، هر تراکنش مقدار مشخصی بیتکوین به‌صورت ورودی دریافت کرده و آن را به چندین خروجی تغییر شکل می‌دهد.

بنابراین چندین شرکت کننده در تراکنش می‌توانند بیتکوین خود را به یک تراکنش ارائه دهند. کوین‌جوین سبب می‌شود تا زنجیره تراکنش‌ها به هم می‌ریزد. آن‌گاه شخصی که از بیرون می‌تواند منبع تراکنش را ببینید، نمی‌تواند بفهمد که وجه دقیقاً به چه کیف‌پولی واریز شده است.

اما این روش برای حفظ حریم شخصی در بلاکچین بیتکوین چندان قوی نبود، چراکه کوین‌‌جوین به تنظیمات خارج از زنجیره تکیه دارد؛ بنابراین افرادی که قصد ارسال وجه دارند، باید کاربران آنلاین دیگری را پیدا کنند که علاقه‌‌مند به اجرای مشترک کوین‌‌جوین با آن‌ها باشند!

• میمبل‌ویمبل «Mimblewimble»

پروتکل میمبل‌ویمبل در سال 2016 ارائه شده و در سال 2018 مورد استفاده قرار گرفت. در این روش هم آدرس‌ ورودی‌ها و هم آدرس خروجی‌ها مبهم هستند. روش میمبل‌‌ویمبل برای مخفی‌‌کردن بیشتر اطلاعات تراکنشی، تمام تراکنش‌‌ها را در یک بلاک ادغام می‌‌کند و به نوعی تعهد وابسته است.

اما در این روش هم فرستنده و پذیرنده باید پیش از ساخت یک تراکنش با هم ارتباط برقرار کنند و این می‌تواند یک مانع برای حریم خصوصی در بلاکچین باشد.

• پلتفرم مونرو «Monero»

مونرو یک شبکه بلاکچین است که ارز دیجیتال آن با نماد «XMR» در بازار کریپتو عرضه شده است.

این پروژه یکی از اولین پروژه‌های کریپتو بود که روی حفظ حریم خصوصی افراد در بلاکچین فعالیت خود را آغاز کرد. مونرو با استفاده از پرتکل کریپتونوت «CryptoNote» از سیستم ترکیبی امضای حلقوی «Ring Signature» نیز بهره می‌گیرد.

هدف مونرو در حفظ حریم خصوصی در بلاکچین این بود که بتواند تمام بخش‌های یک تراکنش اعم از ارسال کننده، دریافت کننده و مقدار تراکنش را پنهان کند تا قابل پیگیری و ردیابی نباشد.

در این روش، ارسال کننده از طریق امضاهای حلقوی می‌توانست پنهان بماند. هنگام ایجاد تراکنش نیز، مونرو خروجی‌های واقعی ارسال کننده را با سایر خروجی‌های نیمه تصادفی از بلاک‌های قبلی جمع می‌کند تا خروجی‌ها نیز قابل ردیابی نباشند.

اما حجم تراکنش‌ها در این روش به دلیل لایه امنیتی که ایجاد شده، بسیار بالا است و حدود 1500 بایت حجم دارد که بسیار بیشتر از یک تراکنش بیتکوین 280 بایتی است!

• زی‌کش «Zcash»

زی‌کش یک بلاکچین ترکیبی با تراکنش‌های شفاف و محافظت شده است. زی‌کش از الگوریتم اجماع اثبات دانش صفر «Zero Knowledge» استفاده می‌کند که سبب می‌شود تراکنش‌ها به‌صورت ناشناس صورت بگیرند.

این پروژه نیز در سال 2013 ایجاد شد. عملکرد زی‌کش به پروتکلی به نام «zk-SNARK» بستگی دارد که محرکی برای تأیید و ارسال تراکنش‌ها به بلاکچین بدون افشای جزئيات آن‌ها است.

این پلتفرم از دو آدرس خصوصی و شفاف بهره می‌گیرد تا بتواند هم کاربران علاقه‌مند به حریم‌ خصوصی و هم کاربران غیر علاقه‌مند به این موضوع را پوشش دهد.

بهرحال زی‌کش نیز قدم‌های مناسبی را در جهت حریم خصوصی در بلاکچین برداشته است اما هنوز به‌صورت قطعی نمی‌توان را بهترین روش در نظر گرفت. اما می‌تواند بسته به نیاز کاربران در شرایط خاص مورد استفاده جدی قرار بگیرد.

موارد فوق تنها بخشی از روش‌های حفظ حریم خصوصی در بلاکچین هستند که هریک مزایا و معایب خاص خود را دارند. به همین خاطر کاربرانی که مایل به حفظ حریم خصوصی در فضای کریپتو هستند، باید هریک از روش‌های فوق را به‌صورت گسترده مورد بررسی قرار دهند و روش مناسب خود را به‌کار بگیرند.

به‌هرحال آن‌چه در این مطلب به آن اشاره شد، تنها زاویه کوچکی از ماهیت روش‌های حریم خصوصی در بلاکچین هستند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد هر روش، باید به منابع اصلی آن‌ها مراجعه کرد. هدف این مطلب صرفاً اشاره به این روش‌ها و معرفی این روش‌ها بود!!

آیا می‌توان به روش‌های حریم خصوصی در بلاکچین کاملاً اعتماد کرد؟

در قسمت قبل که به بررسی برخی از روش‌های حریم خصوصی در بلاکچین پرداختیم، علی‌رغم این که فعالیت کلی آن‌ها را توضح دادیم، اشاراتی که هم به نقاط ضعف این روش‌ها داشتیم.

البته هرکدام از روش‌های نامبرده دارای بخش‌های مختلفی هستند و برخی توانسته‌اند خود را ارتقا دهند؛ اما در هر صورت باید به این نکته توجه داشته باشیم که موضوع حفظ حریم خصوصی در بلاکچین به‌صورت کامل حل نشده است.

به طوری‌که فعالیت روی آن همچنان ادامه دارد و هربار روش جدیدی برای این امر معرفی شده یا روش‌های قبلی را تغییر می‌دهند تا بتوانند کارایی بهتری داشته باشند.

البته ناگفته نماند که برخی از کاربران به‌صورت کلی ماهیت بلاکچین که یک دفتر کل توزیع شده است را برای حفظ حریم خصوصی مناسب نمی‌بینند و کل دفترهای کل توزیع شده را برای این امر زیر سؤال می‌برند. باید ببینیم که در آینده حریم خصوصی افراد در بلاکچین به چه شکلی درمی‌آید!!

سخن پایانی

حفظ حریم شخصی در سیستم‌های سنتی اگرچه برای عموم آشکار نیست، اما در انحصار خود سیستم‌های سنتی مانند بانک‌ها، سازمان‌ها و رسانه‌ها قرار دارد. فناوری بلاکچین یک فناوری غیرمتمرکز مبتنی بر دفتر کل توزیع شده است.

از این رو اطلاعات آن برای یک شخص یا سازمان خاص، بلکه برای کل کاربران در سراسر جهان قابل مشاهده و پیگیری است. بلاکچین کاربردهای بسیاری در امورات مالی و غیرمالی دارد و می‌خواهد کاربردهای خود را گسترش دهد.

در نتیجه، روش‌های مختلفی برای حریم شخصی در بلاکچین ارائه شده است. این روش‌ها اگرچه به‌صورت کامل نمی‌توانند حریم خصوصی را ایمن کنند، اما در حال ارتقا و بهبود هستند و در آینده نیز روش‌های بیشتری برای این امر معرفی خواهد شد.

با توجه به این که فناوری‌های مبتنی بر بلاکچین هر روزه در حال توسعه و بهبود هستند، به نظر می‌رسد این موضوع نیز در آینده بهتر از امروز باشد!!

سؤالات متداول

• چرا حریم خصوصی مهم است؟

حریم خصوصی به معنی حفظ اطلاعات شخصی مالی و غیرمالی افراد است که پیشرفت فناوری و رسانه‌های اجتماعی آن را به چالش کشیده‌اند و خود رسانه‌ها از این اطلاعات در جهت منافع شخصی خود استفاده می‌کنند و بیشتر کاربران از این موضوع راضی نیستند!

• حریم خصوصی در بلاکچین چیست؟

به نظر می‌رسد که فناوری غیرمتمرکز بلاکچین علی‌رغم تمام مزایای که دارد، می‌تواند نقش مهمی در حفظ حریم شخصی کاربران هم داشته باشد. به طوری‌که می‌توان تراکنش‌ها را به روش‌های مختلفی در این پلتفرم به‌صورت محرمانه انجام داد.

• چه روش‌هایی برای حفظ حریم خصوصی در بلاکچین وجود دارد؟

روش‌های مختلفی برای حریم خصوصی در بلاکچین ارائه شده که از جمله آن‌ها می‌توان کوین‌جوین، میمبل‌ویمبل، مونرو، زی‌کش و… را نام برد.