نرخ بهره چیست؟ تعریف و انواع مختلف آن

بهره اساساً هزینه‌ای برای وام‌گیرنده برای استفاده از یک دارایی است. دارایی‌های قرض داده شده می‌تواند شامل پول نقد، کالاهای مصرفی، وسایل نقلیه و دارایی باشد. به همین دلیل، نرخ بهره را می‌توان به‌عنوان «هزینه پول» در نظر گرفت – نرخ بهره بالاتر برای وام به همان مقدار پول را گران‌تر می‌کند.

بنابراین نرخ بهره برای اکثر معاملات وام یا استقراض اعمال می‌شود. افراد برای خرید خانه، تامین مالی پروژه‌ها، راه‌اندازی یا تامین مالی مشاغل، یا پرداخت شهریه تحصیلی، پول قرض می‌کنند.

کسب‌وکارها با خرید دارایی‌های ثابت و بلندمدت مانند زمین، ساختمان و ماشین‌آلات، برای تامین مالی پروژه وام می‌گیرند و عملیات خود را گسترش می‌دهند. پول قرض گرفته شده یا به‌صورت یکجا در تاریخ از پیش تعیین شده یا به‌صورت دوره‌ای بازپرداخت می‌شود.

برای وام‌ها، نرخ سود به اصل پول اعمال می‌شود که در اینجا مبلغ وام است. نرخ بهره هزینه بدهی برای وام‌گیرنده و نرخ بازده برای وام‌دهنده است. پولی که باید بازپرداخت شود معمولاً بیشتر از مبلغی است که قرض گرفته شده است، زیرا وام دهندگان برای ازدست‌دادن استفاده از پول در طول دوره وام به غرامت نیاز دارند.

وام‌دهنده می‌توانست در آن دوره به‌جای ارائه وام، وجوه را سرمایه‌گذاری کند، که باعث ایجاد درآمد از دارایی می‌شد. تفاوت بین کل مبلغ بازپرداخت و اصل وام، سود کسب شده است.

زمانی که وام‌گیرنده از نظر وام‌دهنده کم‌ریسک در نظر گرفته شود، معمولاً نرخ بهره کمتری از وام‌گیرنده دریافت می‌شود. اگر وام‌گیرنده با ریسک بالا در نظر گرفته شود، نرخ بهره‌ای که از آنها دریافت می‌شود بالاتر خواهد بود که منجر به وام با هزینه بالاتر می‌شود.

نرخ بهره ساده

اگر یک وام ۳۰۰۰۰۰ دلاری از بانک بگیرید و در قرارداد وام قید شده است که نرخ سود وام ۴٪ سود ساده است، به این معنی است که باید مبلغ اصلی وام یعنی ۳۰۰,۰۰۰ دلار به‌علاوه ۴ درصد اصل آن (در اینجا می‌شود ۱۲,۰۰۰ دلار) را پرداخت کنید که در این مثال مجموعا ۳۱۲,۰۰۰ دلار می‌شود.

مثال بالا بر اساس فرمول سود ساده سالانه محاسبه شده است که عبارت است از:

سود ساده = اصل X نرخ بهره X زمان

فردی که وام گرفته است باید ۱۲۰۰۰ دلار سود در پایان سال بپردازد، با این فرض که قرارداد وام یک‌ساله است. اگر مدت وام ۳۰ساله باشد، در فرمول بالا در قسمت زمان، عدد ۳۰ ضرب می‌شود که در مثال قبلی سود ساده مبلغ ۳۶۰,۰۰۰ محاسبه می‌گردد.

نرخ بهره مرکب

برخی از وام دهندگان روش بهره مرکب را ترجیح می‌دهند، به این معنی که وام‌گیرنده سود بیشتری می‌پردازد. بهره مرکب که به آن سود بهره نیز می‌گویند، هم به اصل و هم به سود انباشته شده در دوره‌های قبلی اعمال می‌شود.

بانک فرض می‌کند که در پایان سال اول وام‌گیرنده اصل وام و بهره آن سال را بدهکار است. بانک همچنین فرض می‌کند که در پایان سال دوم، وام‌گیرنده اصل سرمایه به‌اضافه سود سال اول به‌اضافه بهره سود سال اول را بدهکار است.

با استفاده از مثال بالا، در پایان ۳۰ سال، کل سود بدهی تقریباً ۷۰۰,۰۰۰ دلار در وام ۳۰۰,۰۰۰ دلاری با نرخ بهره ۴ درصد است.

برای محاسبه بهره مرکب می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد:

p = اصل وام

n = تعداد دوره‌های ترکیبی

سود مرکب و حساب‌های پس‌انداز

وقتی با استفاده از حساب پس‌انداز پول پس‌انداز می‌کنید، بهره مرکب مطلوب است. سودی که در این حساب‌ها به دست می‌آید، مرکب می‌شود و به‌عنوان غرامتی به صاحب حساب است که به بانک اجازه می‌دهد از وجوه سپرده‌شده استفاده کند.

به‌عنوان‌مثال، اگر شما 500000 دلار به یک حساب پس‌انداز با بازده بالا واریز کنید، بانک می‌تواند 300000 دلار از این وجوه را به‌عنوان وام رهنی استفاده کند.

بانک برای جبران خسارت شما سالانه 1% سود به حساب واریز می‌کند؛ بنابراین، درحالی‌که بانک 4 درصد از وام‌گیرنده می‌گیرد، 1 درصد به صاحب حساب می‌دهد و 3 درصد سود آن را خالص برای خود برمی‌دارد.

در واقع، پس‌اندازکنندگان به بانک پول قرض می‌دهند که به نوبه خود، وجوهی را در ازای بهره در اختیار وام گیرندگان قرار می‌دهد.

APR در مقابل APY

نرخ بهره وام‌های مصرفی معمولاً به‌عنوان نرخ درصد سالانه (APR) ذکر می‌شود. این نرخ بازدهی است که وام دهندگان برای وام دادن پول خود تقاضا می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، نرخ بهره در کارت های اعتباری به‌عنوان APR ذکر شده است.

در مثال بالا، APR ۴ درصد برای وام مسکن یا وام‌گیرنده است. APR بهره مرکب را برای سال در نظر نمی گیرد.

بازده درصدی سالانه (APY) نرخ بهره‌ای است که در یک بانک یا اتحادیه اعتباری از یک حساب پس‌انداز به دست می‌آید. این نرخ بهره ترکیبی را در نظر می‌گیرد.

نرخ بهره چگونه تعیین می‌شود؟

نرخ بهره توسط بانک‌ها باتوجه‌به عوامل متعددی مانند وضعیت اقتصاد تعیین می‌شود. بانک مرکزی یک کشور (به‌عنوان‌مثال، فدرال رزرو در ایالات متحده) نرخ بهره را تعیین می‌کند که هر بانک از آن برای تعیین محدوده APR خود استفاده می‌کند.

زمانی که بانک مرکزی نرخ بهره را در سطح بالایی تعیین می‌کند، هزینه بدهی افزایش می‌یابد. وقتی هزینه بدهی بالا باشد، مردم را از استقراض منصرف می‌کند و تقاضای مصرف‌کننده را کند می‌کند؛ بنابراین، نرخ بهره با تورم افزایش می‌یابد.

برای مبارزه با تورم، بانک‌ها ممکن است الزامات ذخیره بالاتری را تعیین کنند، عرضه پول محدود شود، یا تقاضای بیشتری برای اعتبار وجود داشته باشد. در اقتصاد با نرخ بهره بالا، مردم به پس‌انداز پول خود متوسل می‌شوند؛ زیرا سود پس‌انداز بیشتری دریافت می‌کنند.

بازار سهام آسیب می‌بیند؛ زیرا سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند از نرخ بالاتر پس‌انداز استفاده کنند تا اینکه در بازار سهام با بازده کم، سرمایه‌گذاری کنند. کسب‌وکارها همچنین دسترسی محدودی به منابع مالی سرمایه از طریق بدهی دارند که منجر به انقباض اقتصادی می‌شود.

اقتصادها اغلب در دوره‌هایی با نرخ بهره پایین تحریک می‌شوند؛ زیرا وام گیرندگان به وام‌هایی با نرخ‌های ارزان دسترسی دارند. ازآنجایی‌که نرخ سود حساب‌های پس‌انداز پایین است، مشاغل و افراد بیشتر تمایل دارند که وسایل سرمایه‌گذاری پرریسک‌تری مانند سهام را خریداری کنند.

این به بازار سرمایه پول تزریق می‌کند که منجر به توسعه اقتصادی می‌شود. درحالی‌که دولت‌ها نرخ‌های بهره پایین‌تر را ترجیح می‌دهند، اما در نهایت منجر به عدم تعادل بازار می‌شوند که در آن تقاضا بیش از عرضه است که باعث تورم می‌شود.

چرا نرخ بهره وام‌های ۳۰ساله بیشتر از وام‌های ۱۵ساله است؟

نرخ بهره تابعی از ریسک نکول و هزینه فرصت است. وام‌ها و بدهی‌های با تاریخ طولانی‌تر ذاتاً مخاطره‌آمیزتر هستند، زیرا زمان بیشتری وجود دارد که در طی آن وام‌گیرنده می‌تواند نکول کند.

درعین‌حال، هزینه فرصت در دوره‌های زمانی طولانی‌تر بزرگ‌تر است، در طی این مدت آن منبع مالی بسته می‌شود و نمی‌توان از آن برای هیچ هدف دیگری استفاده کرد.

چگونه فدرال رزرو از نرخ بهره در اقتصاد استفاده می‌کند؟

فدرال رزرو، همراه با سایر بانک‌های مرکزی در سراسر جهان، از نرخ بهره به‌عنوان ابزار سیاست پولی استفاده می‌کند. با افزایش هزینه استقراض در بین بانک‌های تجاری، بانک مرکزی می‌تواند بر بسیاری از نرخ‌های بهره دیگر مانند نرخ وام‌های شخصی، وام‌های تجاری و وام مسکن تأثیر بگذارد.

این امر به‌طورکلی وام‌گرفتن را گران‌تر می‌کند، تقاضا برای پول را کاهش می‌دهد و اقتصاد داغ را خنک می‌کند. از سوی دیگر، کاهش نرخ بهره، وام‌گرفتن پول را آسان‌تر می‌کند و هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری را تحریک می‌کند.

چرا قیمت اوراق قرضه به تغییرات نرخ بهره عکس‌العمل نشان می‌دهد؟

اوراق قرضه یک ابزار بدهی است که معمولاً نرخ بهره ثابتی را در طول عمر خود پرداخت می‌کند. فرض کنید که نرخ‌های بهره غالب ۵ درصد است.

اگر اوراقی معادل ۱۰۰۰ دلار قیمت داشته باشد و نرخ بهره (کوپن) آن ۵ درصد باشد، سالانه ۵۰ دلار به دارندگان اوراق پرداخت خواهد کرد. اگر نرخ بهره به ۱۰ درصد افزایش یابد، اوراق قرضه جدید منتشر شده دوبرابر می‌شود – یعنی ۱۰۰ دلار به‌ازای هر ۱۰۰۰ دلار به ارزش اسمی.

اوراق قرضه موجود که فقط ۵۰ دلار می‌پردازد باید با تخفیف زیادی بفروشد تا کسی بخواهد آن را بخرد.

به همین ترتیب، اگر نرخ بهره به ۱ درصد کاهش یابد، اوراق جدید فقط ۱۰ دلار به‌ازای هر ۱۰۰۰ دلار به ارزش اسمی پرداخت خواهند کرد. ازاین‌رو، اوراق‌قرضه‌ای که ۵۰ دلار پرداخت می‌کند، تقاضای بالایی خواهد داشت و قیمت آن بسیار بالا خواهد بود.

سخن پایانی

نرخ بهره وام‌های مصرفی معمولاً به‌عنوان نرخ درصد سالانه (APR) ذکر می‌شود. همچنین نرخ بهره توسط بانک‌ها باتوجه‌به عوامل متعددی مانند وضعیت اقتصاد تعیین می‌شود. بانک مرکزی یک کشور (به‌عنوان‌مثال، فدرال رزرو در ایالات متحده) نرخ بهره را تعیین می‌کند که هر بانک از آن برای تعیین محدوده APR خود استفاده می‌کند. به نظر شما تعیین نرخ بهره چه تاثیری در اقتصاد یک کشور دارد؟

سوالات متداول

• نرخ بهره چگونه تعیین می‌شود؟

نرخ بهره توسط بانک‌ها باتوجه‌به عوامل متعددی مانند وضعیت اقتصاد تعیین می‌شود. بانک مرکزی یک کشور (به‌عنوان‌مثال، فدرال رزرو در ایالات متحده) نرخ بهره را تعیین می‌کند که هر بانک از آن برای تعیین محدوده APR خود استفاده می‌کند.

• نرخ بهره مرکب چیست؟

برخی از وام دهندگان روش بهره مرکب را ترجیح می‌دهند، به این معنی که وام‌گیرنده سود بیشتری می‌پردازد. بهره مرکب که به آن سود بهره نیز می‌گویند، هم به اصل و هم به سود انباشته شده در دوره‌های قبلی اعمال می‌شود.

• نرخ بهره ساده چیست؟

اگر یک وام ۳۰۰۰۰۰ دلاری از بانک بگیرید و در قرارداد وام قید شده است که نرخ سود وام ۴٪ سود ساده است، به این معنی است که باید مبلغ اصلی وام یعنی ۳۰۰,۰۰۰ دلار به‌علاوه ۴ درصد اصل آن (در اینجا می‌شود ۱۲,۰۰۰ دلار) را پرداخت کنید که در این مثال مجموعا ۳۱۲,۰۰۰ دلار می‌شود.