توکنومیک (Tokenomic) چیست؟ عوامل موثر بر ارزش یک توکن
توکنومیک به معنای اقتصاد توکنی است که این موضوع را تخخصی و جامع بررسی میکنیم.
بیش از یک دهه است که بازار ارزهای دیجیتال در کنار سایر بازارهای مالی آنلاین همچون بازار بورس، فارکس، طلا، کالا و… به یکی از بسترهای محبوب برای فعالیت تریدرها (معاملهگران) تبدیل شده است.
بهطبع افرادی که در بازارهای آنلاین فعالیت میکنند، سود خود را با استفاده از روشهای تحلیلی مختلف مانند تحلیل تکنیکال، تحلیل فاندامنتال، تحلیل احساسات بازار و… کسب میکنند.
درواقع بدون انجام تحلیل، کسب سود از این بازارها نه تنها امکانپذیر نیست، بلکه با زیان نیز همراه است. اما یک ابزار تحلیلی دیگر نیز در بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد که علاوه بر سایر روشهای تحلیلی توسط تریدرها مورد استفاده گسترده قرار میگیرد.
این روش «توکنومیک» نام دارد که میتواند در بررسی ارزش توکن به ما کمک کند. در ادامه به بررسی ماهیت این مفهوم خواهیم پرداخت.
توکن چیست؟
حتماً متوجه شدهاید که مفهوم توکنومیک از واژه توکن گرفته شده است؛ بنابراین قبل از اینکه ببینم توکنومیک چیست، باید بدانیم که توکن به چه معناست. در پاسخ به سؤال میتوان گفت که توکن «Token» در لغت به معنای «نشانه» است.
اما در بازار ارزهای دیجیتال توکن به نوعی ارز دیجیتال اشاره دارد. ارزهای دیجیتال بر دو نوع هستند:
-
کوین «Coin»
کوینها به ارزهای دیجیتالی گفته میشود که دارای شبکه بلاکچین مستقل خود هستند.
از جمله مهمترین کوینهای بازار کریپتو میتوان بیتکوین «Bitcoin»، لایتکوین «Litecoin»، ریپل «Ripple»، استلار «Stellar»، دوجکوین «Dogecoin»، کاردانو «Cardano»، پولکادات «Polkadot» و… را نام برد.
-
توکن «Token»
توکن به ارزهای دیجیتالی گفته میشود که شبکه بلاکچین مستقلی ندارند، بلکه بر بستر شبکه سایر ارزهای دیجیتال ارائه میشوند. از جمله مشهورترین توکنهای بازار کریپتو میتوان یونیسوآپ «Uniswap»، چینلینک «Chainlink»، پالیگان «Polygon»، آوه «Aave» و… را نام برد.
با توجه به توضیحات فوق میتوان متوجه شد که توکنها به شبکه رمزارزی کوینها وابسته هستند. از جمله مشهورترین شبکه بلاکچینی که توکنهای بسیاری را در خود جای داده است، میتوان شبکه بلاکچین اتریوم را نام برد.
البته سایر شبکههای دیگری که همچون اتریوم از قراردادهای هوشمند و اپلیکیشنهای غیرمتمرکز «dApps» پشتیبانی میکنند نیز بستر مناسبی برای توسعه انواع توکن هستند.
مفهوم توکنومیک چیست؟
توکنومیک «Tokenomic» یا توکنومیکس «Tokenomics» از ترکیب دو واژه توکن «Token» و اکونومیک «Economic» به معنای اقتصاد ایجاد شده است که بهصورت کلی میتوان معنای توکنومیک را «اقتصاد توکنی» در نظر گرفت.
بخش بزرگی از موفقیت یک پروژه رمزارزی را میتوان به توکنومیک آن نسبت داد. چراکه توکنومیک به فرآیندی اشاره دارد که در طی آن میتوان به ارزش حقیقی یک ارز دیجیتال پی برد.
وقتی ارزش حقیقی ارز دیجیتال برای یک معاملهگر مشخص باشد، میتواند تصمیمات بهتری را جهت معامله خرید یا فروش آن ارز دیجیتال در بهترین زمانها بگیرد.
این در حالی است که اگر ارزش توکن مشخص نباشد، معاملهگران ممکن است در جریان معاملات خود دچار اشتباه شده و زیانهایی را برای خود و سرمایهشان به بار آوردند. برای درک توکنومیک میتوان آن را پاسخی برای سؤالهای زیر در نظر گرفت:
- ارز دیجیتال موردنظر دارای چه کاربردی است؟
- آیا این ارز دیجیتال شانسی برای افزایش نرخ خود در آینده نزدیک یا دور دارد؟
- در حال حاضر چه مقدار از این ارز دیجیتال در گردش قرار دارد؟
- حداکثر عرضه نهایی این ارز دیجیتال چقدر است؟
- چه مقدار این ارز دیجیتال در دست تیم سازنده، چه مقدار در دست نهنگها (سرمایهگذاران برتر) و چه مقدار در دست مردم قرار دارد؟
- نسبت عرضه و تقاضا این ارز دیجیتال چگونه است؟
در صورتی که در مورد یک ارز دیجیتال خاص، پاسخ سؤالات فوق را پیدا کرده باشید، شما توکنومیک آن ارز دیجیتال را انجام دادهاید. هرچقدر پاسخ سؤالات بیشتری را بیابید، توکنومیک شما دقیقتر و قابل استنادتر خواهد بود.
تفاوت توکنومیک با تحلیل ارزهای دیجیتال چیست؟
نمیتوان بین توکنومیک و تحلیل ارزهای دیجیتال تفاوتی قائل شد، چراکه توکنومیک نیز یک نوع تحلیل است. اما توکنومیک با تحلیلهای عمومی بازار مانند تحلیل تکنیکال یا تحلیل احساسات بازار تفاوت دارد.
درواقع، بیشتر تریدرها بهصورت پیشفرض قبل از باز کردن هر معامله به تحلیل تکنیکال موقعیت موردنظر خود میپردازند. تحلیل تکنیکال از روی نمودارهای قیمت صورت میگیرد و میتوان با استفاده از ابزارهای تکنیکال، حرکت بعدی یا سطح قیمت بعدی یک ارز دیجیتال را تا حد زیادی مشخص کند.
اما در کنار این موارد، برخی از افراد که قصد سرمایهگذاری روی ارزهای دیجیتال را دارند، میخواهند آنها را بیشتر مورد بررسی قرار دهند و به نوعی ارزش آنها را در آینده مشخص کنند، بنابراین به تحلیل بنیادی یا فاندامنتال یا تحلیل احساسات بازار روی میآورند. اما تریدرهای حرفهایتر در کنار این تحلیلها، به توکنومیک میپردازند.
توکنومیک میتواند ارزش حقیقی یک ارز دیجیتال را برای فرد مشخص کند. در این صورت وقتی اطلاعات مربوط به نمودار قیمت، آینده و ارزش کنونی یک ارز دیجیتال مشخص باشد، فرد معاملهگر میتواند با هوشمندی و اطمینان بیشتر به معامله بپردازند.
بنابراین توکنومیک میتواند مکملی برای دیگر شیوههای تحلیلی یا نمونه کاملتری از تحلیل بنیادی یا فاندامنتال در بازار ارزهای دیجیتال باشد!!
برخی از شاخصهای مهم و تأثیرگذار در توکنومیک
ساختار اقتصاد یک ارز دیجیتال مشوقهایی را تعیین میکند که سرمایهگذاران را تشویق به خرید و نگهداری یک کوین یا توکن خاص میکند. درست مانند تفاوت همه ارزهای فیات، هر ارز دیجیتال نیز سیاست پولی خاص خود را دارد. حالا متغیرهای اصلی که بر توکنومیک تأثیر میگذارد را میتوان در موارد زیر جستجو کرد:
-
استخراج و سپردهگذاری «Mining and Staking»
برای شبکههای بلاکچین پایه و شناخته شده مانند اتریوم 1.0 و بیتکوین، استخراج یا ماینینگ ارزهای دیجیتال بهعنوان انگیزه اصلی برای کاربران عمل میکند تا برای اعتبارسنجی تراکنشها، کشف بلوکهای جدید و… قدرت محاسباتی رایانهها و دستگاههای ماینر خود را در اختیار شبکه قرار دهند.
در برابر این عمل به کاربران کوینهای جدید پاداش داده میشود. برای مثال، به استخراج کنندگان بیتکوین، ارز دیجیتال بیتکوین بهعنوان پاداش داده میشود.
همچنین در عمل استیکینگ یا سپردهگذاری نیز به کاربران پاداش تعلق میگیرد اما هیچ دستگاه ماینری برای استخراج در کار نیست. بلکه کاربران با قفل کردن ارزهای دیجیتال خود در پلتفرم مربوطه، سبب ایجاد امنیت و تولید بلوکهای داده جدید در شبکه میشوند و در برابر این عمل از شبکه پاداش میگیرند.
شبکههای بلاکچینی همچون تزوس «Tezos»، کاردانو «Cardano»، سولانا «Solana» و… از استیکینگ استفاده میکنند و اتریوم نیز با ارتقاء به نسخه ۲.۰ خود به سمت آن حرکت میکند!
استخراج با استهلاک و مصرف انرژی بالا همراه است، اما استیکینگ بسیار سادهتر و کارآمدتر است. از این رو استخراج یا سپردهگذاری یک ارز دیجیتال بر توکنومیک آن تأثیر مستقیم دارد و اولین گزینه برای بررسی در تحلیل توکنومیک است!
-
بازده «Yields»
پلتفرمهای مالی غیرمتمرکز بازدهی بالایی را برای تشویق مردم برای خرید و سپردهگذاری ارزهای دیجیتال ارائه میدهند. چراکه وقتی فردی بخواهد از سیستمهای دیفای «Defi» همچون پلتفرمهای وامدهی ارز دیجیتال استفاده کند، باید از خود ارزهای دیجیتالی که در کیفپول دارد برای وثیقه استفاده کند.
همچنین توکنها میتوانند در استخرهای نقدینگی «Liquidity Pools» قرار بگیرند (استخرهای عظیمی از ارزهای دیجیتال که به صرافیهای غیرمتمرکز و پلتفرمهای وامدهی قدرت میدهند).
این بازده در قالب توکنهای جدید پرداخت میشود. بنابراین توانایی و بازده یک توکن برای قرارگیری و استفاده در پلتفرمهای دیفای نیز دیگر موردی است که در تومنومیک ارزهای دیجیتال تأثیر دارد و باید بررسی شود.
-
سوزاندن توکن «Token Burns»
برخی از شبکههای بلاکچینی، توکنهای خود را میسوزانند (بهصورت دائم آنها را از گردش خارج میکنند) تا با این کار خود عرضه سکههای در گردش را کاهش دهند. طبق قوانین عرضه و تقاضا، کاهش عرضه توکن باید به حمایت از قیمت آن کمک کند، چراکه توکنهای باقی مانده در گردش کمیابتر میشوند.
این اتفاق حتی در شبکه اتریوم نیز افتاده است، به طوریکه در آگوست 2021، اتریوم توکنسوزی کرد. بنابراین اینکه بدانیم شبکه رمزارزی موردنظر ما سوزاندن توکن را در برنامه خود دارد یا نه، بر تعیین ارزش حقیقی آن در فرآیند توکنومیک تأثیر دارد!
-
عرضه محدود در برابر عرضه نامحدود «Limited vs Unlimited Supplies»
توکنومیک حداکثر عرضه یک توکن را تعیین میکند. به عنوان مثال، توکنومیک بیتکوین حکم میکند که هرگز نمیتوان بیش از 21 میلیون سکه استخراج کرد و انتظار میرود آخرین سکه بیتکوین در حدود سال 2140 وارد گردش شود.
اما اتریوم محدودیت عرضه ندارد. بنابراین عرضه برخی از توکنها محدود و عرضه برخی دیگر نامحدود است که این موضوع نیز بر فرآیند تعیین ارزش توکن تاثیر دارد و باید در توکنومیک بررسی شود.
-
تخصیص توکن و دورههای سرمایه گذاری «Token allocations and Vesting periods»
برخی از پروژههای رمزارزی توزیع دقیق توکنها را به خود اختصاص میدهند. اغلب، تعداد معینی از توکنها برای سرمایهگذاران یا توسعهدهندگان مخاطرهآمیز رزرو میشود، اما نکته مهم این است که آنها میتوانند آن توکنها را تنها پس از یک زمان مشخص بفروشند.
این بهطور طبیعی بر عرضه در گردش سکه در طول زمان تأثیر میگذارد. در حالت ایدهآل، تیم پروژه سیستمی را پیادهسازی میکند که در آن توکنها به گونهای توزیع میشوند که تأثیر آن بر عرضه در گردش و قیمت توکن را تا حد امکان کاهش میدهد. بنابراین اینکه سکههای یک پروژه رمزارزی چگونه توزیع شدهاند یا میشوند نیز بر تعیین ارزش توکن تأثیر دارد.
-
کاربردی بودن «Utility»
هر ارز دیجیتال با هدف خاصی تولید و ارائه میشود. برای مثال، بیتکوین «BTC» جایگزین طلا است و برای ذخیره ارزش استفاده میشود. توکن اتر «ETH» که توکن بومی شبکه اتریوم است برای کلیه تراکنشها در شبکه اتریوم کاربرد دارد.
توکن یونی «UNI» توکن بومی صرافی یونیسوآپ است و برای استیکینگ در این پلتفرم کاربرد دارد. نوع کاربرد هر توکن بر تعیین ارزش آن تأثیر دارد. بنابراین باید در جریان توکنومیک، نوع کاربرد توکنها نیز لحاظ شود.
-
ارزش بازار «Market Cap»
ارزش بازار یا مارکت کپ هر ارز دیجیتال، دیگر گزینه تأثیرگذار در جریان توکنومیک آن است. افراد غیرحرفهای به دنبال ارزهای دیجیتال زیر یک دلار هستند تا آنها را خریداری کنند؛ آنها تصور میکنند که هر ارز دیجیتال زیر یک دلار میتواند زمانی مانند بیتکوین به چند هزار دلار برسد، اما این تصور درستی نیست.
بنابراین نباید فقط از روی قیمت ارزهای دیجیتال در مورد ارزش آنها قضاوت کرد. ترون «TRX» اگرچه زیر یک دلار قرار دارد، اما ارزش بازار یا مارکت کپ آن در حال حاضر (اکتبر ۲۰۲۲) بیش از پنج میلیارد دلار «۵.۷۰۴.۰۰۰.۰۰۰» است.
این در حالی است که یک ارز دیجیتال مانند میکردائو «MKR» که بیش از ۹۰۰ دلار قیمت دارد، ارزش بازار آن حدود نهصد و پنجاه میلیون دلار «۹۵۲.۸۰۳.۰۰۰» است.
بنابراین در جریان توکنومیک باید ارزش بازار یا مارکتکپ ارزهای دیجیتال نیز مورد بررسی قرار بگیرد. این مهم از طریق وبسایت کوینمارکتکپ «CoinMarketCap» قابل بررسی است.
موارد فوق بر فرآیند تحلیلی توکنومیک برای مشخص کردن ارزش حقیقی یک ارز دیجیتال نقش دارند. بنابراین اگر شما نیز میخواهید تا از این شیوه تحلیلی در کنار سایر تحلیلها بهره بگیرید، موارد فوق را در مورد ارزهای دیجیتال مورد نظر خود بررسی نمایید.
مزایا و معایب توکنومیک (Tokenomic) چیست؟
توکنومیک بهعنوان یک شیوه تحلیلی که فقط برای ارزهای دیجیتال کاربرد دارد، مزایا و معایب مختص به خود را در بر میگیرد. حالا اگر بخواهیم در ابتدا مزایای آن را نام ببریم، موارد زیر در اولویت قرار دارند:
- توکنومیک نسخه کاملی از تحلیل بنیادی یا فاندامنتال در بازار ارزهای دیجیتال است که میتواند ارزش حقیقی و ذاتی یک ارز دیجیتال را مشخص کند.
- به کمک توکنومیک میتوان با بررسی تمام زوایا و جنبههای یک ارز دیجیتال، بهراحتی به قیمت حقیقی آن نزدیک شد. آنگاه با مقایسه قیمت کنونی آن توکن در بازار و قیمت حقیقی آن، در مورد خرید یا فروش آن تصمیمگیری کرد.
دو مورد فوق جزو اصلیترین مزایای توکنومیک هستند که پرداختن به آن را برای تریدرها و سرمایهگذاران حوزه رمزارزی به یک فعالیت روتین تبدیل کرده است. اما این روش معایبی نیز دارد که به این قرار هستند:
- برخی از پروژههای رمزارزی اطلاعات اندکی در مورد پروژه خود منتشر میکنند؛ از این رو نمیتوان تمام موارد گفته شده در قسمت قبل را در مورد آنها بررسی کرد. در نتیجه توکنومیک نمیتواند بهصورت کامل انجام شود.
- برخی دیگر از پروژههای رمزارزی اطلاعات اشتباه و غیرواقعی در مورد نحوه توزیع، سوزاندن توکنهای خود یا …. ارائه میکنند که سبب نتیجهگیری اشتباه تریدرها نسبت به توکنومیک آن ارز دیجیتال میشود.
توکنومیک در صورتی که برحسب اطلاعات صحیح انجام نشود، میتواند سبب شود تا معامله دچار زیان شود یا سرمایهگذاری بازده مناسب نداشته باشد. بنابراین باید در مورد اعتبار اطلاعات تیم سازنده و ارائه دهنده کوینها و توکنها نیز تحقیقاتی صورت بگیرد!
نمونههایی از توکنومیک چند رمز ارز
با توجه به آنچه تا به اینجا در مورد توکنومیک یا اقتصاد توکنی گفته شد، میدانیم که توکنومیک به ما کمک میکند تا به تشخیص ارزش حقیقی یک ارز دیجیتال پی ببریم. اگر بخواهیم این موضوع را برای چند ارز دیجیتال مشهور مثال بزنیم، این بررسی بهصورت زیر خواهد بود:
-
توکنومیک ارز دیجیتال «بیتکوین»
بیتکوین «Bitcoin» اولین ارز دیجیتالی بود که در بین سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ ارائه شد. این ارز دیجیتال از الگوریتم اجماع گواه اثبات کار «PoW» بهره میگیرد، به این معنی که برای ایجاد بلوکهای جدید بیتکوین و همچنین تأیید تراکنشها از قدرت محاسباتی دستگاههای ماینر استفاده میشود.
به همین خاطر این ارز دیجیتال قابل استخراج است و به مصرف انرژی بالایی نیاز دارد. بیتکوین سرعت اندکی دارد و تقریبا در هر 10 دقیقه، یک تراکنش را به انجام میرساند (در بهروزرسانیهای جدید کمی سریعتر شده است).
تعداد کل بیتکوینها برابر با 21 میلیون واحد است که بیشتر آن تا به امروز استخراج شده است. هر چهار سال یکبار پاداش استخراج بیتکوین نصف میشود.
بیتکوین به دلیل اینکه اولین ارز دیجیتال است، بیشترین ارزش بازار را در بین ارزهای دیجیتال دارد و برای ذخیره ارزش مورد استفاده قرار میگیرد. اما به نظر میرسد با قدرت گرفتن آلتکوینها (ارزهای دیجیتال غیر بیتکوین) به مرور از قدرت بیتکوین کاسته خواهد شد!
-
توکنومیک ارز دیجیتال «اتریوم»
اتریوم «Ethereum» اولین شبکه بلاکچینی بود که پشتیبانی خود از قراردادهای هوشمند «Smart Contract» و برنامههای غیرمتمرکز «dApps» را در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد. از این رو ارز دیجیتال بومی این شبکه تحت نماد «ETH» در رده دوم بازار کریپتو پس از بیتکوین قرار گرفت.
اتریوم برای مدت طولانی بهترین و محبوبترین بستر برای فعالیت توسعه دهندگان بود، اما با هجوم بیشتر به این شبکه، محدودیتهای مقیاسپذیری آن آشکار شد. به طوریکه هزینه تراکنشهای آن بالا رفت و از سرعت شبکه کاسته شد.
از این رو پروژههای رمزارزی دیگری فرصت رقابت با اتریوم را پیدا کردند. اتریوم در پی حل مشکلات مقیاسپذیری خود سعی کرده تا راهحلهای زیادی را ارائه دهد و خود را به نسخه دوم بهروزرسانی کند. اگرچه این عمل میتواند پیامدهای منفی در پی داشته باشد، اما هنوز اتریوم از جایگاه و محبوبیت بالایی در بین اکثریت کاربران برخوردار است!
-
توکنومیک ارز دیجیتال «دوجکوین»
دوجکوین «Dogecoin» یک ارز دیجیتال است که در گروه ممکوینها «Memecoin» قرار میگیرد که ماهیت سرگرمی دارند.
اگرچه طرفداران این ارز دیجیتال معتقدند که دوجکوین روش مناسبی برای پرداختهای کوچک است، اما در نهایت کاربرد چندان هدفمندی ندارد. همچنین عرضه توکنهای دوجکوین نامحدود است و این موضوع آن را به یک توکن تورمی تبدیل کرده است. بنابراین باید در سرمایهگذاری روی این ممکوین دقت کرد و ریسکپذیری بالایی داشت!
در بین سه ارز دیجیتال فوق که به سادهترین شکل ممکن به توکنومیک آنها پرداختیم، دو پروژه بیتکوین و اتریوم به دلیل قابلیتهایی که داشتند از توکنومیک مناسبی برخوردار بودند، اما دوجکوین به دلیل نداشتن هدف مشخص از جایگاه توکنومیک چندان مطلوبی برخوردار نبود.
اطلاعات توکنومیک ارزهای دیجیتال میتواند بسیار بیشتر از آنچه در این قسمت مطرح شد باشد؛ بنابراین باید آنها را از هر جنبه مورد بررسی قرار داد و به چند نکته کلی بسنده نکرد.
توکنومیک مناسب باید دارای چه ویژگیهایی باشد؟
وقتی یک ارز دیجیتال را به منظور تحلیل توکنومیک مورد بررسی قرار میدهید، در صورتی میتوانید توکنومیک آن ارز دیجیتال را مناسب در نظر بگیرید که اطلاعات زیر در مورد آن صحیح باشد:
- دارای عرضه مشخص باشد
- اگر عرضه مشخصی ندارد، برنامه کنترل تورم یا توکنسوزی مناسبی داشته باشد
- مردم بهصورت گسترده بتوانند از آن استفاده کنند
- بهصورت عادلانه توزیع شده باشد
- دارای کاربرد مشخص باشد
- تیم توسعه کاربلد داشته باشد
- دارای معرفی نامه (وایت پیپر) مفصل و معتبر باشد
- کاملاً غیرمتمرکز باشد یا به سمت غیرمتمرکزسازی بیشتر سوق داشته باشد (توسط تیم سازنده)
موارد فوق در صورت صحت داشتن در مورد یک پروژه رمزارزی میتوانند توکنومیک آن را در جایگاه مطلوبی قرار دهند و آن را برای سرمایهگذاری مناسب کنند.
اما عکس این حالتها نیز نشان از جایگاه نامطلوب و نامناسب توکنومیک یک پروژه است که باید توسط شما تشخیص داده شود!
گفتار پایانی
توکنومیک به معنای اقتصاد توکنی است. یعنی به کمک توکنومیک میتوان ارزش اقتصادی یک توکن را اندازه گرفت و برحسب آن در مورد آن ارز دیجیتال تصمیمگیری کرد. توکنومیک میتواند نسخه کاملتر و البته آسانتر تحلیل بنیادی یا فاندامنتال در دنیای ارزهای دیجیتال باشد.
بنابراین تریدرهای این بازار میتوانند در کنار تحلیل تکنیکال، به توکنومیک ارزهای موردنظر خود پرداخته و به نتایج بهتری در این باره برسند. اگر شما ایده دیگری در مورد کاربرد توکنومیک و گزینههای قابل بررسی در آن دارید، آن را با ما و سایر کاربران سیگما به اشتراک بگذارید.
سؤالات متداول
- توکن چیست؟
توکن «Token» در لغت به معنای «نشانه» است، اما در بازار کریپتوکارنسیها، توکن به نوعی ارز دیجیتال گفته میشود که بر بستر شبکه بلاکچین سایر ارزها ارائه میشود. (توکن یک نوع ارز دیجیتال است)
- توکنومیک چیست؟
توکنومیک «Tokenomic» به نوعی مکمل یا نسخه کامل تحلیل بنیادی یا فاندامنتال در بازار ارزهای دیجیتال است که به کمک آن میتوان ارزش حقیقی یک ارز دیجیتال را شناسایی کرد.
- توکنومیک خوب باید چگونه باشد؟
زمانی توکنومیک یک ارز دیجیتال مناسب است که عرضه مشخص یا برنامه کنترل تورم داشته باشد، کاربرد مشخصی داشته باشد، تیم سازنده آن معتبر باشد، بهصورت عادلانه توزیع شده باشد، کاملاً غیرمتمرکز باشد و…
دیدگاه ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
استفاده از کلمات و محتوای توهینآمیز و غیراخلاقی به هر شکل و هر شخص ممنوع است.
انتشار هرگونه دیدگاه غیراقتصادی، تبلیغ سایت، تبلیغ صفحات شبکههای اجتماعی، قراردادن اطلاعات تماس و لینکهای نامرتبط مجاز نیست.